Bồ kết là cây thân gỗ, cao 10-15 m, trong đó khoảng 2-3 m dưới gốc cây chi chít gai. Loại cây này mọc trong rừng. Mỗi chùm khoảng 10 gai nhọn dài 5-10 cm. Quả bồ kết đun nước gội đầu có tác dụng làm mượt tóc, giảm gãy rụng.
Cứ ra Tết, vợ chồng anh Thơ (Lâm Đồng) lại cùng nhau đi vào rừng tìm nhặt và hái bồ kết. Anh Thơ cho biết mỗi ngày anh chị đều chở nhau bằng xe máy đến bìa rừng, để xe đó và đi vào sâu trong rừng để tìm bồ kết.
Mỗi lần đi, người nào cũng phải trang bị quần áo lao động, chân đi ủng, sử dụng găng tay và cầm theo con dao rừng. Phía sau lưng, anh sẽ khoác thêm chiếc gùi hoặc mang theo bao để đựng bồ kết.
Quả bồ kết rừng đang được rao bán giá từ 70.000 - 80.000 đồng/kg.
Đến cây bồ kết, vợ anh sẽ nhặt những quả chín rụng phía dưới, anh sẽ sử dụng một đoạn tre dài để hái quả xuống. “Tôi thường chọn những quả già, hạt to và có màu xanh đậm để hái. Khi quả được hái xuống, vợ tôi sẽ nhặt và tỉa bớt lá, cành, chỉ lấy phần quả đem về”, anh chia sẻ,
Cứ lần lượt từ cây này đến cây khác, mỗi ngày, anh chỉ đi hái được khoảng 50 – 100kg là trở về nhà. Nói là vậy, quá trình hái gặp rất nhiều khó khăn vì cây nhiều gai nên rất dễ bị gai đâm vào chân tay.
Đem về nhà, vợ chồng anh sẽ đổ ra sân phơi 2-3 nắng cho quả khô mới đem bán cho dân buôn. “Tôi chở đến tận nhà họ bán vào những buổi chiều tối”, anh nói.
Chuyên thu mua bồ kết rừng ở Lâm Đồng được gần 2 năm nay, chị Thi Huỳnh cho biết sản phẩm này được rất nhiều người từ trong Nam ra ngoài Bắc ưa chuộng, có tháng chị bán cả tấn quả ra thị trường.
Theo chị, bồ kết rừng rất thơm, gội sẽ mượt, sạch, tóc không bết và trị rụng tóc hiệu quả. Nhược điểm lớn nhất của nó chính là phải rang hay nướng trước khi nấu nước gội đầu. “Nếu không rang hoặc nướng mà đi nấu nước gội đầu cũng được nhưng mùi của nó sẽ nồng và hơi chua, không được thơm”, chị chia sẻ.
Theo người bán, người dùng nên loại bỏ hạt khi nấu nước gội đầu để tránh bết tóc.
Bồ kết rừng có theo mùa, tùy từng vùng mà sẽ có quả già vào những tháng khác nhau. Theo chị tìm hiểu, quả bồ kết rừng thường có vào khoảng tháng 2 đến tháng 5 Dương lịch, thời điểm này đang gần cuối mùa nên số lượng ít hơn.
Vào đúng mùa, có tháng chị gom được vài tấn quả về bán. Những người dân quanh vùng chị sinh sống thường sẽ vào rừng để hái hoặc nhặt quả, sau đó về phơi 1-2 lần nắng rồi đem bán cho chị,
“Có bao nhiêu tôi cũng mua hết rồi tôi phơi lại cho khô kiệt đi, bảo quản bán cả năm. Những tháng không có bồ kết, tôi sẽ sử dụng lượng dự trữ sẵn để bán cho khách khắp nơi. Khách sỉ cũng có mà khách lẻ cũng mua nhiều”, chị chia sẻ.
Những quả bồ kết bán ra thị trường đều đã được phơi khô, có thể để được cả năm.
Do số lượng dự trữ lên đến vài tấn mỗi năm nên chị bán giá rất ổn định. Với khách lẻ, giá bán bồ kết khô là 70.000 đồng/kg loại có hạt, loại không hạt là 80.000 đồng/kg. Còn với khách sỉ, tùy số lượng mà có những mức giá khác nhau.
Theo chị, bồ kết có thể sử dụng để đốt xông nhà hoặc nấu nước gội đầu. Chị cũng lưu ý nếu nấu nước gội đầu thì cần bỏ hạt, vì hạt của chúng sẽ gây bết tóc.