Tổng thống Mỹ Donald Trump khẳng định kế hoạch của ông là “hù dọa” các đối tác thương mại bằng mức thuế cao, buộc họ phải ngồi vào bàn đàm phán. Sau đó, Mỹ sẽ rút lại các mức thuế khắc nghiệt (trừ với Trung Quốc) và ký kết các thỏa thuận song phương với hàng chục quốc gia.
Tuy nhiên, “khoảng lặng” 90 ngày để thực hiện hàng trăm hiệp định thương mại lại khiến các chuyên gia và nhà đầu tư hoang mang. Việc đàm phán các hiệp định như vậy vốn rất phức tạp và thường kéo dài nhiều năm.
Chưa hết, các mức thuế mà ông Trump áp dụng cũng không hề mang tính “có đi có lại” như ông tuyên bố, khiến các đối tác mất lòng tin. Sự thiếu chi tiết về các nước đang đàm phán với Mỹ càng làm dấy lên nghi ngờ về tính khả thi của chiến lược này.
Thị trường chứng khoán phản ứng mạnh
Chứng khoán Mỹ biến động mạnh trong tuần qua. Sau đợt bán tháo dữ dội hôm thứ Năm, thị trường có phần hồi phục nhẹ vào thứ Sáu. Tuy vậy, nhà đầu tư vẫn đang trong trạng thái “căng dây đàn”, phản ứng cực kỳ nhạy với bất kỳ tuyên bố nào từ Nhà Trắng.
Đáng chú ý, chỉ số Dow Jones đã có lúc giảm hơn 2.000 điểm chỉ trong một phiên giao dịch – một con số hiếm gặp trong lịch sử 129 năm của chỉ số này. Trong tuần qua, có tới 4 phiên Dow Jones biến động hơn 1.000 điểm, điều chưa từng có trước đây.
Dù thị trường bật tăng mạnh vào thứ Tư sau khi ông Trump tuyên bố tạm ngừng leo thang, các chỉ số vẫn thấp hơn nhiều so với trước ngày 2/4 – thời điểm ông gọi là “Ngày Giải phóng” với chính sách thuế mới.
Thị trường trái phiếu và đồng USD phát tín hiệu gì?
Thông thường, trong thời kỳ bất ổn, trái phiếu chính phủ Mỹ – tài sản an toàn nhất – sẽ tăng giá. Nhưng hiện tượng ngược lại đang diễn ra: giá trái phiếu giảm, lợi suất tăng vọt. Điều này cho thấy nhà đầu tư đang mất niềm tin vào chính sách thương mại của Mỹ.
Lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm đã vượt mức 4,4%, tăng mạnh so với dưới 4% chỉ vài ngày trước đó. Điều này sẽ đẩy lãi suất vay tiêu dùng tăng theo, gây áp lực lên nền kinh tế Mỹ.
Đồng USD cũng đang mất giá nhanh chóng. Thứ Sáu vừa qua, USD chạm đáy trong 3 năm so với rổ tiền tệ quốc tế. Trái với lý thuyết rằng thuế quan làm tăng giá đồng nội tệ, nhà đầu tư lại cho rằng chính Mỹ sẽ chịu thiệt nhiều nhất từ cuộc chiến thương mại này.
Giá dầu nói gì về triển vọng kinh tế?
Thị trường dầu mỏ đang phát đi tín hiệu suy thoái kinh tế. Giá dầu thô Mỹ giảm xuống khoảng 60 USD/thùng – mức thấp nhất trong gần 4 năm. Dầu Brent cũng không khá hơn, quanh mức 63 USD/thùng, thấp nhất kể từ tháng 4/2021.
Nguyên nhân là lo ngại chính sách thuế của ông Trump sẽ khiến nhu cầu đi lại, vận tải và tiêu thụ năng lượng giảm sút. Những lĩnh vực này phụ thuộc lớn vào nhiên liệu và cú sốc từ chiến tranh thương mại có thể kéo giảm toàn bộ chuỗi cung ứng toàn cầu.
Trong quá khứ, giá dầu đã từng là chỉ báo suy thoái hiệu quả: năm 2008 khi khủng hoảng nổ ra, giá dầu lao dốc; năm 2020 khi đại dịch bùng phát, giá dầu thậm chí xuống mức âm do dư thừa nguồn cung và không có chỗ chứa.
Mỹ có thực sự đủ khả năng ký 150 hiệp định trong 90 ngày?
Bất chấp sự bi quan của thị trường, chính quyền Trump vẫn lạc quan. Bộ trưởng Tài chính Mỹ khẳng định đã có hơn 70 nước ngỏ ý muốn đàm phán để thoát khỏi các mức thuế trừng phạt của Mỹ.
Dù vậy, các hiệp định thương mại là những thỏa thuận phức tạp, đòi hỏi nhiều năm đàm phán, nhất là khi phải điều chỉnh quyền lợi giữa các ngành và bảo vệ các cam kết quốc tế. Việc Mỹ ưu tiên đồng minh như Nhật Bản hay Hàn Quốc là điều dễ hiểu, nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc sẽ có thỏa thuận nhanh chóng.
Hơn nữa, Trung Quốc – đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ – lại là điểm nóng căng thẳng. Với mức thuế Mỹ áp lên Trung Quốc lên tới 145% và Trung Quốc đáp trả bằng thuế 125%, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang đối đầu trực diện. Dù Bắc Kinh tuyên bố sẵn sàng đàm phán, họ muốn được tôn trọng và không bị áp đặt.