Tại Phiên họp thứ ba của Ban Chỉ đạo của Chính phủ về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chỉ rõ việc tạo lập cơ chế, chính sách đủ mạnh để thu hút nhân tài trong lĩnh vực khoa học - công nghệ đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết, bởi đây chính là lực lượng nòng cốt tạo ra tri thức mới, giải pháp kỹ thuật và công nghệ tiên tiến để nâng cao năng suất lao động, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy kinh tế số.

Ở nhiều quốc gia khu vực châu Á - Thái Bình Dương, việc thu hút nhân tài trong lĩnh vực khoa học và công nghệ đã trở thành một chiến lược trọng tâm nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và phục vụ các mục tiêu phát triển bền vững. Mỗi quốc gia có cách tiếp cận riêng, song đều dựa trên nguyên tắc tạo lập môi trường thuận lợi, chính sách đãi ngộ hấp dẫn và cơ hội phát triển lâu dài cho đội ngũ nhân lực chất lượng cao.

Trung Quốc

Trong những thập niên gần đây, Trung Quốc đã triển khai một loạt chính sách mạnh mẽ nhằm thu hút và trọng dụng nhân tài trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, coi đây là trụ cột quan trọng để hiện thực hóa tham vọng trở thành cường quốc công nghệ hàng đầu thế giới. Cơ chế thu hút nhân tài ở Trung Quốc không chỉ tập trung vào việc "hồi hương" các nhà khoa học gốc Hoa mà còn hướng đến chuyên gia quốc tế, với chiến lược toàn diện từ chính sách, môi trường làm việc đến hỗ trợ đời sống.

Một trong những chương trình nổi bật nhất là “Kế hoạch ngàn nhân tài” khởi động từ năm 2008. Chương trình này đặc biệt nhắm tới các nhà khoa học, chuyên gia kỹ thuật, doanh nhân công nghệ cao gốc Hoa đang làm việc ở nước ngoài, khuyến khích họ trở về Trung Quốc công tác lâu dài hoặc ngắn hạn. Những người được tuyển chọn thường nhận được các ưu đãi rất hấp dẫn như mức lương cao, khoản trợ cấp khởi đầu lên đến hàng triệu nhân dân tệ, nhà ở miễn phí, cũng như điều kiện nghiên cứu tốt trong các viện, trường đại học trọng điểm.

Bên cạnh đó, Trung Quốc phát triển mạnh các khu công nghệ cao như Zhongguancun ở Bắc Kinh hay Thâm Quyến – nơi được ví như “Thung lũng Silicon của châu Á”. Tại đây, các doanh nghiệp công nghệ và startup được hưởng nhiều chính sách ưu đãi thuế, vốn, đồng thời có cơ hội hợp tác chặt chẽ với các viện nghiên cứu lớn. Các chuyên gia công nghệ làm việc trong các khu này cũng được tạo điều kiện tiếp cận cơ sở vật chất hiện đại, nguồn quỹ nghiên cứu dồi dào và môi trường sáng tạo mở.

Trung Quốc còn đẩy mạnh cải cách giáo dục đại học và nghiên cứu khoa học, đầu tư xây dựng các trường như Đại học Thanh Hoa, Đại học Bắc Kinh, Đại học Khoa học và Công nghệ Trung Quốc (USTC) thành các trung tâm đào tạo và nghiên cứu mang đẳng cấp quốc tế. Ngoài ra, các chính sách nhập cư, cấp visa, hỗ trợ gia đình chuyên gia về nhà ở, y tế và giáo dục con cái cũng được điều chỉnh theo hướng ngày càng thuận lợi hơn cho nhân tài quốc tế.

Nhờ cơ chế thu hút đồng bộ và có định hướng chiến lược, Trung Quốc đã thu hút được hàng vạn nhà khoa học và chuyên gia công nghệ chất lượng cao, góp phần quan trọng đưa nước này vươn lên thành một trung tâm đổi mới công nghệ có tầm ảnh hưởng toàn cầu.

Hàn Quốc

Hàn Quốc là một trong những quốc gia châu Á có chiến lược bài bản và hiệu quả trong việc thu hút nhân tài khoa học - công nghệ nhằm phục vụ quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển nền kinh tế tri thức. Chính phủ nước này xác định rõ rằng con người là yếu tố then chốt trong đổi mới sáng tạo, vì vậy đã triển khai nhiều chính sách đồng bộ, kết hợp giữa ưu đãi tài chính, môi trường nghiên cứu tiên tiến và cơ hội phát triển nghề nghiệp lâu dài cho các chuyên gia trong và ngoài nước.

Một trong những điểm nổi bật của cơ chế thu hút nhân tài tại Hàn Quốc là việc đầu tư mạnh vào các viện nghiên cứu và trường đại học hàng đầu như Viện Khoa học và Công nghệ Hàn Quốc (KIST), Viện Khoa học và Công nghệ Tiên tiến Hàn Quốc (KAIST), Đại học Quốc gia Seoul (SNU). Những cơ sở này không chỉ được trang bị cơ sở vật chất hiện đại mà còn có cơ chế tự chủ trong tuyển dụng và đãi ngộ nhân sự, tạo điều kiện thu hút các nhà khoa học có trình độ cao trên toàn cầu.

Chính phủ Hàn Quốc cũng triển khai các chương trình tài trợ quốc gia như “Brain Korea 21” hay “World Class University” để tài trợ cho nghiên cứu khoa học, hỗ trợ chi phí đào tạo sau đại học, cũng như khuyến khích hợp tác nghiên cứu quốc tế. Các chuyên gia nước ngoài được mời đến giảng dạy, nghiên cứu tại các trường đại học, viện nghiên cứu trọng điểm với mức lương cạnh tranh, hợp đồng linh hoạt và sự hỗ trợ về visa, nơi ở, giáo dục cho con cái.

Ngoài ra, Hàn Quốc rất chú trọng phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, với các khu công nghệ cao như Pangyo Techno Valley – nơi hội tụ hàng nghìn doanh nghiệp công nghệ, startup và trung tâm R&D của các tập đoàn lớn như Samsung, LG, Hyundai. Các doanh nghiệp được khuyến khích hợp tác với giới nghiên cứu và sẵn sàng đầu tư mạnh cho việc thu hút nhân tài trong nước và quốc tế.

Nhờ những chính sách thiết thực và tầm nhìn dài hạn, Hàn Quốc đã từng bước xây dựng được lực lượng nhân lực khoa học - công nghệ trình độ cao, góp phần quan trọng vào thành tựu công nghệ vượt bậc và vị thế ngày càng tăng của nước này trên bản đồ khoa học toàn cầu.

Singapore

Singapore là một trong những quốc gia tiêu biểu tại châu Á trong việc xây dựng cơ chế thu hút và phát triển nhân tài khoa học - công nghệ một cách chiến lược và toàn diện. Với quy mô dân số nhỏ và tài nguyên thiên nhiên hạn chế, Singapore sớm nhận thức rằng nguồn lực con người là yếu tố cốt lõi để duy trì tăng trưởng và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong kỷ nguyên số. Vì vậy, chính phủ nước này đã đầu tư mạnh vào giáo dục, nghiên cứu và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, tạo nền tảng vững chắc để thu hút nhân tài trong nước và quốc tế.

Một trong những cơ chế nổi bật là việc thành lập các trung tâm nghiên cứu đẳng cấp quốc tế như Cơ quan Khoa học, Công nghệ và Nghiên cứu Singapore (A*STAR), Trung tâm Biopolis, hay các trường đại học hàng đầu như Đại học Quốc gia Singapore (NUS), Đại học Công nghệ Nanyang (NTU). Những cơ sở này được đầu tư lớn về hạ tầng, công nghệ và ngân sách nghiên cứu, tạo điều kiện cho các nhà khoa học làm việc trong môi trường chuyên nghiệp, hiện đại và gắn kết với doanh nghiệp.

Chính phủ Singapore triển khai nhiều chương trình học bổng và tài trợ nghiên cứu như “A*STAR Graduate Scholarship”, “NRF Fellowship”, thu hút sinh viên và nhà nghiên cứu xuất sắc từ khắp nơi trên thế giới. Các học giả và chuyên gia được mời đến làm việc với mức lương cạnh tranh, quyền tự chủ nghiên cứu cao, cùng các hỗ trợ thiết thực về visa, nhà ở và phúc lợi gia đình. Singapore cũng áp dụng chính sách nhập cư linh hoạt cho nhân tài khoa học - công nghệ, khuyến khích định cư lâu dài đối với những cá nhân có đóng góp nổi bật.

Ngoài ra, đảo quốc này còn tích cực xây dựng môi trường khởi nghiệp năng động với sự hiện diện của các quỹ đầu tư, vườn ươm công nghệ và chính sách ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Sự kết nối chặt chẽ giữa nhà nước, viện nghiên cứu và khu vực tư nhân giúp nhân tài khoa học - công nghệ dễ dàng chuyển giao ý tưởng thành sản phẩm thương mại hóa.

Với chính sách thu hút nhân tài hiệu quả và tầm nhìn chiến lược, Singapore đã trở thành trung tâm nghiên cứu và đổi mới công nghệ hàng đầu khu vực, đồng thời là điểm đến hấp dẫn của giới khoa học toàn cầu.