Chùa Bút Tháp (Thuận Thành, Bắc Ninh) là nơi sở hữu nhiều báu vật điêu khắc – kiến trúc độc nhất vô nhị của nước Việt. Tên gọi “Bút Tháp” của ngôi chùa này gắn liền với một công trình đặc biệt, đó là tháp Báo Nghiêm.
Nằm ở phía Đông của khuôn viên ngôi chùa cổ, tháp Báo Nghiêm trông như cây bút khổng lồ vươn thẳng lên trời. Theo đo đạc, tháp cao 13,5 mét, có 5 tầng, mỗi tầng 8 mặt, tất cả được xây bằng đá.
Tầng dưới cùng của tháp rộng hơn các tầng trên với mái hiên nhô ra. 4 tầng bên trên được xây gần như giống nhau.
Các góc mái của mỗi tầng tháp có treo những quả chuông, chiếc khánh nhỏ. Trong lòng tháp có một khoang tròn.
Đỉnh tháp có hình bầu hồ lô, tượng trưng cho sự hội tụ linh khí của đất trời.
Lòng tháp đặt tượng Hòa thượng Chuyết Chuyết, vị sư trụ trì danh tiếng của chùa Bút Tháp thế kỷ 17.
Giá trị mỹ thuật của tháp Báo Nghiêm tập trung ở tầng đầu tiên với hai cột chạm rồng và 13 phù điêu chạm hình thú vật trên bề mặt.
“Nhiều phù điêu, hình họa cách điệu tạo nên dấu ấn riêng duy chỉ có ở Bút Tháp. Nghệ thuật điêu khắc đá trên tháp Báo Nghiêm đã đạt đến trình độ rất tinh xảo. Đặc biệt là các hình rồng chạm nổi có thần khí vi diệu”, nhà điêu khắc Lê Đình Quỳ nhận xét.
Ẩn sau loạt hình ảnh được chạm khắc ở tháp Báo Nghiêm là những ý nghĩa sâu xa mà cho đến nay giới nghiên cứu vẫn chưa giải đáp được thấu đáo.
Chùa Bút Tháp vốn có tên là Ninh Phúc tự. Tương truyền vào năm 1876, khi vua Tự Đức qua chùa thấy có một cây tháp hình dáng khổng lồ liền gọi tên là Bút Tháp, và ngôi chùa mang tên Bút Tháp từ đó...
