Sáng 24/5, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật Dẫn độ và dự án Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù.

Trước khi bắt đầu phiên họp, Quốc hội đã dành 1 phút mặc niệm tưởng nhớ nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương.

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an đã trình bày Tờ trình về dự án Luật Dẫn độ và dự án Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù.

Đề xuất quy định mới về thủ tục bắt người khẩn cấp để dẫn độ

Trình Quốc hội dự án Luật Dẫn độ sáng 24/5, Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Công an nhấn mạnh, hoạt động dẫn độ được quy định tại một số chương của Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 nhưng qua hơn 16 năm triển khai thực hiện, quy định về dẫn độ đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập.

Do đó, cần thiết ban hành Luật Dẫn độ để hoàn thiện pháp luật về dẫn độ theo hướng đồng bộ, hiện đại, bảo đảm chặt chẽ, khả thi, phù hợp với pháp luật và thông lệ quốc tế; thúc đẩy hợp tác quốc tế về dẫn độ, tạo nền tảng cho việc ký kết và thực hiện các điều ước quốc tế về dẫn độ.

Dự thảo Luật Dẫn độ dự kiến gồm 4 chương và 45 điều, trong đó, sửa đổi 19 điều, bổ sung 10 điều và cắt giảm 1 điều so với Luật Tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dẫn độ.

Một nội dung mới được đề cập trong dự thảo luật lần này là quy định trình tự, thủ tục bắt người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ.

Theo đó, dự thảo luật quy định trường hợp nước ngoài yêu cầu Việt Nam bắt người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ theo quy định tại các điều ước quốc tế mà Việt Nam và nước đó là thành viên thì thực hiện theo quy định tại Điều 113 Bộ luật Tố tụng hình sự, nếu nước yêu cầu cung cấp đủ thông tin và cam kết thực hiện đầy đủ các nội dung cam kết.

Về từ chối dẫn độ cho nước ngoài, cơ bản quy định này được kế thừa từ Luật Tương trợ tư pháp, đồng thời bổ sung một số trường hợp bắt buộc từ chối dẫn độ như: Người bị yêu cầu dẫn độ có khả năng bị truy bức, tra tấn ở nước yêu cầu dẫn độ do có sự phân biệt về chủng tộc, tôn giáo, giới tính, quốc tịch, dân tộc, thành phần xã hội hoặc quan điểm chính trị hoặc vì lý do khác; hành vi mà người bị yêu cầu dẫn độ không phải là tội phạm theo quy định của Bộ luật Hình sự; bổ sung trường hợp có thể từ chối dẫn độ, bao gồm tội phạm bị yêu cầu dẫn độ là tội phạm liên quan đến chính trị, quân đội.

Về áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong dẫn độ, dự thảo luật bổ sung điều kiện áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong dẫn độ, chuyển cơ quan quyết định việc áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong dẫn độ từ Bộ Ngoại giao sang Bộ Công an.

Dự thảo cũng quy định chi phí thực hiện yêu cầu dẫn độ. Theo đó, trường hợp Việt Nam là nước yêu cầu dẫn độ, Việt Nam chi trả các chi phí phát sinh từ thời điểm tiếp nhận người bị dẫn độ.

Trường hợp Việt Nam là nước được yêu cầu dẫn độ, Việt Nam chi trả các chi phí phát sinh đến thời điểm bàn giao người bị yêu cầu dẫn độ, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. Chính phủ quy định chi tiết điều này. Về kinh phí trong dẫn độ, dự thảo luật quy định ngân sách nhà nước bảo đảm cho công tác dẫn độ theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước.

Về quản lý nhà nước về dẫn độ, trách nhiệm quản lý nhà nước về dẫn độ, dự thảo quy định, Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về dẫn độ; Bộ Công an chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về dẫn độ; TAND các cấp, VKSND các cấp thực hiện các nhiệm vụ về dẫn độ được quy định trong luật này; phối hợp với Bộ Công an quản lý nhà nước về dẫn độ.

Bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ của mình thực hiện các nhiệm vụ về dẫn độ được quy định trong luật này; phối hợp với Bộ Công an thực hiện quản lý nhà nước về dẫn độ.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng khi trình bày báo cáo thẩm tra nội dung này cho biết Ủy ban tán thành quy định trên.

Theo ông Hoàng Thanh Tùng, đây là quy định mới nhằm nội luật hóa cam kết của Việt Nam khi tham gia các điều ước quốc tế về dẫn độ, giải quyết vướng mắc, khó khăn trên thực tế, bảo đảm việc thực hiện yêu cầu dẫn độ được hiệu quả, tránh trường hợp người bị yêu cầu dẫn độ bỏ trốn.

Tuy nhiên, Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành chưa có quy định về bắt người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ khi chưa có yêu cầu dẫn độ chính thức. Vì thế, cơ quan thẩm tra đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo phối hợp với VKSND Tối cao đề xuất sửa đổi, bổ sung một số nội dung có liên quan của Bộ luật Tố tụng hình sự.

Theo cơ quan thẩm tra, cần quy định cụ thể ngay trong luật này về thẩm quyền, trình tự, thủ tục bắt người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ.

Thận trọng áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù

Tờ trình dự án Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù do Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang trình bày cho biết, việc xây dựng dự án Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù là cần thiết, phù hợp với chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước nhằm đẩy mạnh chiến lược hoàn thiện pháp luật, cải cách tư pháp và tăng cường hội nhập quốc tế.

Dự thảo Luật gồm 4 chương, 45 điều. So với quy định của Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 trong lĩnh vực chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, dự thảo Luật sửa đổi 14 điều, xây dựng mới 18 điều, bỏ 5 điều và 2 quy định.

Dự thảo Luật quy định Bộ Công an là cơ quan trung ương về chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Theo dự thảo Luật, trường hợp Việt Nam là nước chuyển giao, Việt Nam chi trả các chi phí hoạt động chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù phát sinh đến thời điểm bàn giao người đang chấp hành án phạt tù, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

Trường hợp Việt Nam là nước nhận, Việt Nam chi trả mọi chi phí hoạt động chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù phát sinh từ thời điểm tiếp nhận người đang chấp hành án phạt tù, trừ trường hợp có thỏa thuận khác…

Về thẩm quyền xem xét tiếp nhận người đang chấp hành án phạt tù ở nước ngoài về Việt Nam, dự thảo Luật quy định Tòa án nhân dân khu vực nơi người được đề nghị chuyển giao có nơi thường trú cuối cùng tại Việt Nam quyết định tiếp nhận.

Về thẩm quyền xem xét chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù tại Việt Nam cho nước ngoài, dự thảo Luật quy định Tòa án nhân dân khu vực nơi người nước ngoài đang chấp hành án phạt tù quyết định việc chuyển giao.

Báo cáo thẩm tra nội dung trên, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành sự cần thiết xây dựng Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị tiếp tục rà soát, bám sát quá trình sửa đổi, bổ sung các luật có liên quan đến tương trợ tư pháp là Luật Dẫn độ, Luật Tương trợ tư pháp về hình sự, Luật Tương trợ tư pháp về dân sự và một số dự án Luật khác đang trình Quốc hội xem xét, thông qua để kịp thời cập nhật, chỉnh lý dự thảo Luật, bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Về áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù (Điều 5), Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cơ bản nhất trí quy định cụ thể các điều kiện áp dụng nguyên tắc có đi có lại và giao Bộ Công an quyết định việc tiếp nhận hoặc từ chối yêu cầu chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù.

Trong trường hợp cần thiết, Bộ Công an lấy ý kiến của Bộ Ngoại giao và các cơ quan có liên quan trước khi quyết định để bảo đảm chặt chẽ, hiệu quả, chủ động, linh hoạt trong thực hiện. Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị quy định theo hướng Bộ Công an cần lấy ý kiến của Bộ Ngoại giao trước khi áp dụng nguyên tắc có đi có lại để bảo đảm tính đầy đủ, thận trọng.

Về hợp pháp hóa lãnh sự (Điều 8), Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cơ bản tán thành quy định của dự thảo Luật; cho rằng, quy định này góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho việc trao đổi thông tin và hợp tác giữa các cơ quan của Việt Nam và các quốc gia khác, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và đơn giản hóa các thủ tục hành chính.

Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị chỉnh lý tên gọi của điều luật hoặc bổ sung quy định về các trường hợp phải hợp pháp hóa lãnh sự (nếu có), bảo đảm thống nhất nội dung giữa tên gọi và nội dung của Điều 8.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật chưa có quy định về việc hủy quyết định thi hành quyết định tiếp nhận, hủy quyết định thi hành quyết định chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù. Do đó, đề nghị, nghiên cứu bổ sung bảo đảm đầy đủ, bao quát trường hợp đang được quy định tại khoản 2 Điều 59 của Luật Tương trợ tư pháp hiện hành và các trường hợp có thể xảy ra trên thực tiễn.