Bộ Xây dựng đang lấy ý kiến cho dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về cơ chế đặc thù nhằm tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội. Một trong những nội dung đáng chú ý là đề xuất cho phép người dân, hộ gia đình bị thu hồi đất được ưu tiên mua nhà ở xã hội tại chính dự án đó, không cần đáp ứng điều kiện về thu nhập, nhà ở và không phải bốc thăm căn hộ.

Theo Bộ Xây dựng, mặc dù Luật Đất đai đã cho phép người bị thu hồi đất được bồi thường bằng nhà ở, song cơ chế này chưa được áp dụng rộng rãi do thiếu quỹ nhà, thiếu hướng dẫn cụ thể về quy trình, tiêu chí và định giá. Nhiều người dân vẫn muốn nhận tiền bồi thường, trong khi chủ đầu tư lại e ngại bố trí quỹ nhà vì ảnh hưởng đến cơ cấu sản phẩm.

Thực tế này khiến tiến độ thu hồi đất và giải phóng mặt bằng ở nhiều địa phương bị kéo dài, nhất là tại các dự án nhà ở xã hội và khu đô thị mới. Hệ quả là người dân chậm ổn định chỗ ở, phát sinh khiếu nại, còn doanh nghiệp thiếu mặt bằng sạch để triển khai dự án – ảnh hưởng đến mục tiêu hoàn thành 1 triệu căn nhà ở xã hội giai đoạn 2021–2030.

Hiện pháp luật về nhà ở cũng quy định: hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất mà chưa được bồi thường bằng nhà ở hoặc đất ở, nếu chưa có nhà hoặc diện tích nhà ở bình quân thấp hơn mức tối thiểu, được mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội mà không cần chứng minh thu nhập.