Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia ra đời với kỳ vọng xóa bỏ những rào cản về địa lý, tăng tính công khai, minh bạch và đặc biệt là thu hút tối đa sự tham gia của các nhà thầu nhằm tối ưu hóa ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, nhìn từ Gói thầu số 08-MT tại Công ty Cổ phần Than Cao Sơn - TKV, thực tế dường như vẫn còn những khoảng cách nhất định so với mục tiêu đề ra khi tình trạng "một mình một chợ" vẫn diễn ra, đi kèm với đó là tỷ lệ tiết kiệm ở mức thấp kỷ lục.

Quy trình đánh giá "thuận lợi" khi thiếu vắng đối thủ

Theo Báo cáo đánh giá E-HSDT số hiệu IB2500524437, gói thầu 08-MT: Nạo vét, củng cố bể lắng, hệ thống thoát nước các công trường phân xưởng chống ô nhiễm môi trường từ mức +89 đến mức +98 chỉ ghi nhận duy nhất một đơn vị tham dự là Công ty Cổ phần Cơ khí và Xây dựng Trường Sa. Do không có đối thủ cạnh tranh, Tổ chuyên gia đấu thầu do ông Nguyễn Ngọc Dũng (Phó Giám đốc Công ty) làm Tổ trưởng đã thực hiện các bước đánh giá một cách tuần tự và nhà thầu Trường Sa lần lượt vượt qua các "cửa ải" một cách thuận lợi.

Tại Biên bản số 1 ngày 04/12/2025, nhà thầu được đánh giá là "Đạt" về tính hợp lệ. Tiếp đó, tại Biên bản số 2 và số 3, Tổ chuyên gia khẳng định năng lực, kinh nghiệm và kỹ thuật của đơn vị này hoàn toàn đáp ứng yêu cầu của hồ sơ mời thầu (E-HSMT). Đáng chú ý, tại bước đánh giá tài chính, do chỉ có một nhà thầu vượt qua bước đánh giá kỹ thuật, Tổ chuyên gia đã căn cứ theo Khoản 2, Điều 30 của Thông tư số 79/2025/TT-BTC để không thực hiện xếp hạng nhà thầu.

Kết quả cuối cùng, mức giá dự thầu 4.473.096.257 đồng của Công ty Trường Sa được chấp nhận, trong khi giá gói thầu là 4.495.880.259 đồng. Số tiền tiết kiệm được cho doanh nghiệp sau đấu thầu là 22.784.002 đồng. Đây là mức tiết kiệm cực thấp đối với một gói thầu xây lắp có giá trị hàng tỷ đồng, đặt ra vấn đề về hiệu quả thực tế của công tác tổ chức đấu thầu tại đơn vị này.

Góc nhìn từ chuyên gia về tính cạnh tranh

Bình luận về tình trạng các gói thầu qua mạng nhưng chỉ có một nhà thầu tham dự, Luật sư Nguyễn Thị Hương (Đoàn Luật sư TP HCM) cho rằng:

"Về mặt pháp lý, nếu quy trình đăng tải thông tin, phát hành hồ sơ mời thầu tuân thủ đúng Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 và các văn bản hướng dẫn như Nghị định 214/2025/NĐ-CP, thì kết quả lựa chọn nhà thầu vẫn có hiệu lực. Tuy nhiên, từ góc độ quản trị rủi ro và hiệu quả đầu tư, việc chỉ có một nhà thầu 'độc diễn' sát giá thường phản ánh môi trường cạnh tranh chưa thực sự sôi động. Cơ quan chức năng cần rà soát lại xem liệu các tiêu chí về năng lực thiết bị, nhân sự hay kinh nghiệm trong E-HSMT có vô tình tạo ra rào cản kỹ thuật khiến các nhà thầu khác không thể tham dự hay không."

Thực tế tại gói thầu này, E-HSMT đưa ra các yêu cầu cụ thể về thiết bị thi công như máy đào $\ge 0,8m^3$, máy bơm bê tông $\ge 50m^3/h$, ô tô chuyển trộn bê tông.... Về nhân sự, chỉ huy trưởng yêu cầu trình độ đại học chuyên ngành xây dựng và có kinh nghiệm ít nhất 01 công trình tương tự. Nhà thầu Trường Sa đã đáp ứng đầy đủ các yêu cầu này với đội ngũ nhân sự như Phí Thanh Tuyền, Nguyễn Thế Anh, Lê Sĩ Việt.

Mối băn khoăn về sự "quen mặt"

Sự băn khoăn của dư luận càng có cơ sở khi nhìn vào lịch sử tham gia đấu thầu của Công ty Trường Sa tại Than Cao Sơn. Dữ liệu phân tích cho thấy nhà thầu này đã tham gia 10 gói thầu tại đây và trúng cả 10 gói, đạt tỷ lệ tuyệt đối 100%. Tổng giá trị trúng thầu tích lũy tại đơn vị này là 41.144.988.301 đồng.

Đặc biệt, tỷ lệ trung bình giá trúng thầu so với giá dự toán tại Than Cao Sơn của đơn vị này lên tới 98,28%. Điều này cho thấy tính cạnh tranh về giá tại các gói thầu có sự tham gia của Công ty Trường Sa là không cao, khi mức giảm giá thường chỉ mang tính chất tượng trưng.

Dưới góc nhìn của Chuyên gia đấu thầu Nguyễn Quốc Vũ:

"Tinh thần của Luật Đấu thầu là hướng tới sự công bằng và trách nhiệm giải trình. Khi một nhà thầu duy trì được tỷ lệ trúng thầu 100% tại một chủ đầu tư trong thời gian dài, chủ đầu tư cần có sự chủ động trong việc kiểm soát các khâu từ lập dự toán đến thiết kế hồ sơ mời thầu để đảm bảo không có sự ưu ái ngầm. Mục tiêu cuối cùng phải là hiệu quả kinh tế cho ngân sách nhà nước và sự phát triển lành mạnh của doanh nghiệp."

Ngoài ra, hồ sơ còn cho thấy một chi tiết đáng lưu ý: Trong khi kế hoạch lựa chọn nhà thầu và báo cáo đánh giá E-HSDT dự kiến thời gian thực hiện gói thầu là 30 ngày, thì tại Quyết định phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu số 11243/QĐ-TCS-ĐM, thời gian này đã được rút ngắn xuống còn 24 ngày. Sự thay đổi này dù không lớn nhưng cũng cần có sự giải trình thỏa đáng về tính khả thi trong việc triển khai nạo vét, củng cố hệ thống thoát nước trên quy mô lớn của các công trường.

Công tác đấu thầu tại Công ty Cổ phần Than Cao Sơn - TKV nói riêng và trong hệ thống TKV nói chung cần được nhìn nhận một cách nghiêm túc hơn để tránh tình trạng "đấu thầu cho có hình thức". Tính minh bạch không chỉ dừng lại ở việc đăng tải thông tin trên mạng, mà còn phải thể hiện qua số lượng nhà thầu tham gia thực tế và tỷ lệ tiết kiệm thực sự cho ngân sách.

Báo Tri thức và Cuộc sống tiếp tục thông tin./.