Quan sát của Báo Tri thức và Cuộc sống cho thấy, chuỗi hoạt động trúng thầu của Công ty TNHH Tư vấn Đầu tư và Xây dựng Khang Lộc Cát Tiên tại các gói thầu do Công ty TNHH Xây dựng Hà Minh Khuê mời thầu đã hội tụ nhiều dấu hiệu cần được quan tâm: một nhà thầu tham dự, tỷ lệ tiết kiệm siêu thấp và mối quan hệ "quen mặt" giữa bên mời thầu và nhà thầu trúng thầu. Những đặc điểm này cần được soi chiếu một cách nghiêm túc dưới các quy định của pháp luật.

Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 được ban hành với mục tiêu cốt lõi là đảm bảo cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Việc chỉ có một nhà thầu tham gia, dù pháp luật không cấm (vẫn cho phép tiến hành mở thầu và xét duyệt nếu đáp ứng yêu cầu), nhưng rõ ràng đã không đạt được mục tiêu "cạnh tranh", từ đó có thể ảnh hưởng đến "hiệu quả kinh tế" khi giá trúng thầu thường rất sát giá gói thầu, làm giảm số tiền tiết kiệm được cho ngân sách nhà nước.

Trao đổi với Báo Tri thức và Cuộc sống dưới góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Văn Lập, Đoàn Luật sư TP.HCM cho biết: "Về nguyên tắc, việc chỉ có một nhà thầu nộp hồ sơ không vi phạm trực tiếp quy định, miễn là quy trình mời thầu được thực hiện công khai, minh bạch. Tuy nhiên, nếu tình trạng này lặp đi lặp lại ở một bên mời thầu và một nhà thầu cụ thể, các cơ quan chức năng cần xem xét kỹ lưỡng toàn bộ quá trình, từ việc lập hồ sơ mời thầu. Điều 16 của Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 đã quy định rất rõ các hành vi bị cấm, trong đó có hành vi thông thầu, cản trở, không bảo đảm công bằng, minh bạch. Việc hồ sơ mời thầu có thể cài cắm những tiêu chí bất hợp lý nhằm hạn chế sự tham gia của các nhà thầu khác là một hành vi cần được nhận diện và xử lý nghiêm".

Luật sư Lập cũng nhấn mạnh, trách nhiệm của bên mời thầu và chủ đầu tư là rất lớn trong việc đảm bảo một cuộc thầu cạnh tranh. Họ phải chịu trách nhiệm về nội dung của hồ sơ mời thầu, đảm bảo các tiêu chí đưa ra phù hợp với quy mô, tính chất của gói thầu và không nhằm mục đích tạo lợi thế cho một nhà thầu nào.

Dưới góc độ chuyên môn, chuyên gia về đấu thầu Đỗ Phạm Giang phân tích, có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan dẫn đến tình trạng một nhà thầu tham dự. "Nguyên nhân khách quan có thể do gói thầu quá nhỏ, ở địa bàn xa, không hấp dẫn các nhà thầu lớn. Tuy nhiên, nguyên nhân chủ quan thường đáng lo ngại hơn, ví như thông tin về gói thầu không được công khai rộng rãi, hoặc hồ sơ mời thầu đưa ra các yêu cầu về nhân sự, thiết bị, kinh nghiệm quá đặc thù, chỉ một số ít doanh nghiệp địa phương đáp ứng được, đây là một hình thức hạn chế cạnh tranh tinh vi", ông Giang nói.

Theo chuyên gia Đỗ Phạm Giang, để giải quyết tình trạng này, vai trò của công tác thẩm định hồ sơ mời thầu và giám sát quá trình lựa chọn nhà thầu là cực kỳ quan trọng. "Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 và các văn bản hướng dẫn như Nghị định 214/2025/NĐ-CP, Thông tư 79/2025/TT-BTC đã tạo ra hành lang pháp lý tương đối đầy đủ. Vấn đề nằm ở khâu thực thi. Các cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là ở cấp tỉnh, cần tăng cường thanh tra, kiểm tra đột xuất các dự án đầu tư công quy mô nhỏ ở cấp huyện, xã. Cần làm rõ trách nhiệm của chủ đầu tư và bên mời thầu khi để các gói thầu liên tục rơi vào tình trạng không cạnh tranh, gây lãng phí tiềm tàng cho ngân sách", ông Giang kiến nghị.

Rõ ràng, để hoạt động đấu thầu thực sự hiệu quả, đặc biệt tại các địa phương, sự minh bạch thông tin và một cơ chế giám sát chặt chẽ, độc lập là tối cần thiết. Câu chuyện của Công ty Khang Lộc Cát Tiên tại Lâm Đồng là một ví dụ điển hình cho thấy sự cần thiết phải tăng cường giám sát để đảm bảo mỗi đồng vốn đầu tư công đều được sử dụng một cách hiệu quả và cạnh tranh nhất.