Có những sự kiện tuyệt chủng xảy ra không khác gì một vụ án mạng để lại nhiều manh mối. Nhưng sự kiện tuyệt chủng diễn ra cuối kỷ Ordovic, sự kiện lâu đời nhất từng được biết tới và gây ra thiệt hại về sự sống cao thứ hai trong lịch sử, không phải một “vụ án” dễ lý giải.
Một nhóm các nhà khoa học từ Khoa Trái đất và Môi trường của Đại học Syracuse, Đại học California, Berkeley và Đại học California, Riverside, Đại học Bourgogne Franche-Comté, Đại học New Mexico, Đại học Ottawa, Đại học Khoa học Công nghệ của Trung Quốc và Đại học Stanford gần đây là đồng tác giả của một bài báo khám phá sự kiện tuyệt chủng hàng loạt cuối kỷ Ordovic (LOME).
Đây là cuộc đại tuyệt chủng đầu tiên, hoặc lâu đời nhất trong “Big Five (~ 445 triệu năm trước)”. Khoảng 85% các loài sinh vật biển, hầu hết sống ở các đại dương nông gần lục địa, đã biến mất trong thời gian đó.
Sự sống lần đầu tiên đương đầu với sự kiện diệt vong vào 444 triệu năm trước, khi kỷ Ordovic đã gần kết thúc. Những dạng sống đơn giản, chủ yếu thuộc hai vực vi khuẩn và cổ khuẩn (trong hệ thống phân loại sinh học ba vực), đã thịnh vượng suốt 3 tỷ năm. Những dạng sống phức tạp mới chỉ manh nha thành hình.
Theo trình tự các niên đại địa chất, kỷ Ordovic tiếp nối kỷ Cambri - giai đoạn nổi tiếng với sự kiện bùng nổ sự sống, sự kiện gần như phủ kín Trái Đất với một loạt tổ tiên của các ngành sinh vật hiện đại ta đang biết.
Các nhóm động vật có xương sống, động vật thân mềm, động vật chân đốt và nhiều dạng sinh vật sống khác sinh sôi thịnh vượng tại kỷ Ordovic, cho tới khi sự sống chịu một đòn đau từ một yếu tố bí ẩn.
Tác giả chính Alexandre Pohl, đến từ Đại học Riverside (hiện là nghiên cứu sinh sau tiến sĩ tại Đại học Bourgogne Franche-Comté ở Dijon, Pháp) và các đồng tác giả khác đã điều tra môi trường đại dương trước, trong và sau cuộc đại tuyệt chủng để xác định sự kiện diễn ra như thế nào.
Để vẽ một bức tranh về hệ sinh thái đại dương trong Kỷ Ordovic, chuyên gia về sự tuyệt chủng hàng loạt Seth Finnegan, phó giáo sư tại Đại học Berkeley, nói rằng các vùng biển rất đa dạng sinh học. Các đại dương chứa một số rạn san hô đầu tiên do động vật tạo ra, nhưng thiếu nhiều động vật có xương sống.
Không giống như các vụ tuyệt chủng hàng loạt nhanh chóng, như sự kiện tuyệt chủng kỷ Phấn trắng-Đệ tam, nơi khủng long và các loài khác đột ngột chết cách đây khoảng 65,5 triệu năm, Finnegan cho biết LOME đã diễn ra trong một khoảng thời gian đáng kể, với ước tính từ dưới nửa triệu đến gần hai triệu năm.
Một trong những cuộc tranh luận chính xung quanh LOME là liệu sự thiếu oxy trong nước biển có gây ra sự tuyệt chủng hàng loạt trong thời kỳ đó hay không. Để điều tra câu hỏi này, nhóm nghiên cứu đã tích hợp thử nghiệm địa hóa với các mô phỏng số và mô hình máy tính.
Kết quả thu được cho thấy khí hậu lạnh đi xảy ra trong kỷ Ordovic muộn kết hợp với các yếu tố bổ sung có thể là nguyên nhân gây ra LOME. Mặt khác, có bằng chứng cho thấy tình trạng thiếu oxy trong các đại dương sâu đang mở rộng trong cùng thời gian đó.
Mặc dù nguyên nhân của sự tuyệt chủng kỷ Ordovic muộn chưa được thống nhất hoàn toàn và cũng sẽ không được thống nhất trong một thời gian sớm, nghiên cứu của nhóm đã loại trừ những thay đổi trong quá trình oxy hóa như một lời giải thích duy nhất cho sự tuyệt chủng này và bổ sung thêm dữ liệu mới ủng hộ sự thay đổi nhiệt độ là cơ chế gây ra LOME.
