Hãng tin nhà nước Ukraine Ukrinform cho biết, các đối tác châu Âu của họ đã hoàn tất thử nghiệm hệ thống phòng không, có thể sử dụng để chống lại bom FAB của Nga, được trang bị các mô-đun lập kế hoạch và hiệu chỉnh thống nhất (UMPK).
Hệ thống phòng không chống bom lượn có điều khiển UMPK của Ukraine nêu trên, nằm trong khuôn khổ dự án Innovation Challenge, được biết đến vào tháng 2 năm nay, sẽ bao gồm một số thành phần dựa trên trí tuệ nhân tạo (AI), để đánh chặn theo kiểu vật lý, đối với bom lượn của Nga khi đang bay tới mục tiêu.
Hệ thống phòng không trên là một tổ hợp phòng thủ, dựa trên AI để xác định và dự đoán đường bay của bom UMPK, do công ty Alta Ares của Pháp phát triển. Trong đó được trang bị UAV với camera chất lượng cao, cảm biến hình ảnh nhiệt và thuật toán trí tuệ nhân tạo (AI) để xử lý dữ liệu theo thời gian thực.
Về phương pháp đánh chặn bom, khi phát hiện bom lượn hoặc UAV tự sát, một đàn UAV FPV sẽ được sử dụng để tạo ra một rào cản nổ cho máy bay không người lái và bom của Nga. Để thực hiện được điều này, hệ thống DWS-1 (Drone Wall System) của công ty Atreyd của Pháp, bao gồm khoảng 1 nghìn UAV, sẽ được sử dụng. Chuyến bay của những UAV này sẽ được điều chỉnh bằng AI.
Một phương pháp khác để đánh chặn bom lượn UMPK của Nga, đó là sử dụng UAV đánh chặn tự động Tytan, có thể ngăn chặn bom lượn bằng một cuộc tấn công động học. Đây là sản phẩm do công ty Tytan Technology của Đức phát triển, được trang bị thị giác máy và AI. Tốc độ của UAV là khoảng 250 km/h với tầm hoạt động 15 km. Khối lượng của thuốc nổ là 1 kg.
Nhưng theo nhận xét của giới chuyên gia, những phương pháp đánh chặn trên thực sự chỉ hiệu quả trong phòng thí nghiệm, chứ không thể phù hợp trên chiến trường ác liệt như ở Ukraine. Những quả bom UMPK của Nga, thường được ném vào các mục tiêu dã chiến ở phía trước, nên việc triển khai những hệ thống như trên là bất khả thi.
Bom UMPK, là loại bom có điều do Nga phát triển, nhằm biến những quả bom thường, thành những quả bom lượn có thể tự động điều khiển, bằng mô-đun lập kế hoạch và hiệu chỉnh thống nhất (UMPK); cơ chế hoạt động tương tự như bom JDAM-ER của Mỹ.
Việc Nga cải tiến thành công bom thường thành bom điều khiển UMPK, đã nâng cao đáng kể năng lực của không quân Nga, để thực hiện những đòn tập kích chính xác vào các mục tiêu của quân đội Ukraine ở khu vực tiền tuyến và trở thành vũ khí “ác mộng” của binh lính Ukraine trên chiến trường.
Đứng trước tình hình trên, các chuyên gia Ukraine và phương Tây đã tập trung các phương án khắc chế loại vũ khí nguy hiểm này của Nga. Vào ngày 25/2/2025, blogger Fighterbomber, chuyên về không quân Nga, cho biết những quả bom UMPK của họ không đánh trúng mục tiêu với mức độ như trước nữa. Blogger này giải thích sự suy giảm này, là do Ukraine triển khai gây nhiễu vệ tinh (SATNAV) đối với mô-đun UMPK.
Fighterbomber nhấn mạnh rằng, quân đội Ukraine đã triển khai các trạm tác chiến điện tử cơ động và xách tay. Tin tức cho hay, những trạm này được triển khai rộng rãi dọc theo chiến tuyến, với mục đích vô hiệu hóa những vũ khí có điều khiển, dựa vào tín hiệu vệ tinh, như bom UMPK hay UAV tự sát Geran-2.
Không chỉ blogger Fighterbomber, mà cả tờ Forbes của Mỹ, trong một bài viết hồi cuối tháng 2 cũng có bài viết về việc quân đội Ukraine gây nhiễu thành công đối với bom lượn có điều khiển UMPK của Nga. Forbes cho biết, Ukraine đã gây nhiễu hiệu quả đối với bom UMPK trên khắp chiến tuyến, và nhờ đó đã vô hiệu hóa một trong những lợi thế chính của Nga trên chiến trường.
Tiếp đó, các nguồn tin Ukraine khác và một vài blogger quân sự nữa của Nga xác nhận thông tin về hiệu quả sụt giảm của bom Nga UMPK do các biện pháp tác chiến điện tử của Ukraine. Những diễn biến này đã cho thấy bản chất liên tục phát triển của tác chiến hiện đại, nơi các biện pháp tác chiến điện tử có thể tác động mạnh lên hiệu quả của vũ khí hiện đại.
Quân đội Ukraine đã nhận được trợ giúp lớn của phương Tây trong việc nâng cao năng lực tác chiến điện tử; đặc biệt là việc gây nhiễu những vũ khí có điều khiển của Nga, trong đó trọng tâm là khắc chế bom lượn UMPK. Việc quân đội Ukraine thành công trong giai đoạn đầu năm, trong việc khắc chế bom lượn UMPK của Nga, có lẽ là nhờ việc triển khai trên diện rộng các thiết bị gây nhiễu SATNAV dọc theo tiền tuyến.
Trong 3 năm qua, năng lực của các hệ thống tác chiến điện tử Ukraine đã không ngừng được tăng lên. Trong những tháng đầu năm 2025, năng lực tác chiến điện tử của Ukraine đã được cải thiện đáng kể, so với giai đoạn bom UMPK mới được Nga tung vào chiến trường.
Nhưng “ngày vui ngắn chẳng tày gang”, niềm vui của Ukraine chưa kéo dài bao lâu, thì Nga đã cải tiến mô-đun UMPK với khả năng chống nhiễu cao hơn. Cũng theo trang blogger Fighterbomber, Nga vừa đưa vào sử dụng phiên bản nâng cấp của mô-đun UMPK.
Điểm cải tiến nổi bật là mô-đun định vị vệ tinh Kometa mới, khắc phục những điểm yếu từng tồn tại ở phiên bản Kometa-M trước đó, vốn dễ bị gây nhiễu trong môi trường tác chiến hiện đại. Trên mạng xã hội xuất hiện ít nhất 2 đoạn video ghi lại cảnh bom lượn FAB-500PD, trang bị bộ cánh lượn và dẫn đường UMPK, đánh trúng mục tiêu với độ chính xác cao.
Từ giữa tháng 4/2025, Fighterbomber ghi nhận rằng các cuộc tấn công bằng bom FAB-500PD được trang bị UMPK đã quay trở lại với tần suất cao. Điểm đáng chú ý là độ chính xác của các vụ tấn công đã được cải thiện rõ rệt, theo các mô tả từ nguồn tin này.
Lực lượng không quân chiến thuật Nga không chỉ tăng số lượng bom UMPK được sử dụng trong mỗi cuộc tấn công (2 đến 4 quả cùng lúc), mà còn áp dụng chiến thuật mới: phân tán quỹ đạo bay của từng quả bom để làm phức tạp nỗ lực gây nhiễu từ phía Ukraine. Chiến thuật này vừa tăng sức công phá tổng thể, vừa khiến hệ thống EW khó can thiệp hiệu quả cùng lúc vào tất cả các quả bom trong loạt tấn công.
Theo nhiều phân tích, việc Nga tiếp tục sử dụng bom UMPK với quy mô lớn, cho thấy họ đang sở hữu cả nguồn dự trữ dồi dào lẫn năng lực sản xuất mạnh, có thể sản xuất hàng trăm mô-đun UMPK mỗi ngày, để phục vụ các đợt tấn công và Ukraine cũng như phương Tây lại phải nỗ lực tìm ra phương pháp chế áp đối với loại vũ khí nguy hiểm này của Nga.
