Trong hoạt động đấu thầu, việc tiết kiệm ngân sách, dù là vốn nhà nước hay các nguồn thu hợp pháp khác, luôn là một trong những mục tiêu hàng đầu, phản ánh tính hiệu quả và minh bạch của công tác lựa chọn nhà thầu. Tuy nhiên, tại gói thầu "Mua thực phẩm, hàng hóa các loại" trị giá 1.120.000.000 VNĐ do Trường mầm non Sao Mai Vườn Lài (Phường Vườn Lài, TP.HCM) làm chủ đầu tư, câu chuyện về hiệu quả lại đang đặt ra nhiều dấu hỏi.
Cụ thể, ngày 25/08/2025, bà Phan Thị Phương Anh - Hiệu trưởng Trường mầm non Sao Mai Vườn Lài, đã ký Quyết định số 78 B/QĐ-MNSMVL phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu cho gói thầu nói trên. Đơn vị được lựa chọn là Công ty TNHH Thực phẩm Thiên Hưng (MST: 0318329808).
Điểm đáng chú ý đầu tiên là giá trúng thầu bằng đúng giá dự toán đã được phê duyệt trước đó trong Quyết định số 75 B/QĐ-SMVL ngày 21/08/2025: 1.120.000.000 VNĐ. Điều này đồng nghĩa với tỷ lệ tiết kiệm cho nguồn vốn (lấy từ nguồn thu học sinh) là 0%.
Điểm đáng chú ý thứ hai và cũng là điểm mấu chốt, là hình thức lựa chọn nhà thầu. Kế hoạch lựa chọn nhà thầu ghi rõ hình thức là "Lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt", và quyết định phê duyệt kết quả nêu rõ đây là "phê duyệt kết quả chỉ định thầu". Việc áp dụng một quy trình không mang tính cạnh tranh rộng rãi cho một gói thầu cung cấp hàng hóa thông thường như thực phẩm đã làm dấy lên những câu hỏi về tính hợp lý và cấp thiết của quyết định này.
Chân dung nhà thầu "quen mặt" và chuỗi thành tích ấn tượng
Đơn vị trúng thầu, Công ty TNHH Thực phẩm Thiên Hưng, có địa chỉ tại 69/15 Lê Sát, Phường Phú Thọ Hòa, TP.HCM, do ông Lâm Hoàng Thoại làm Giám đốc. Theo dữ liệu hoạt động đấu thầu, đây là một cái tên không hề xa lạ trong lĩnh vực cung cấp thực phẩm cho các đơn vị giáo dục tại TP.HCM
Thống kê trong năm 2025 cho thấy một bức tranh hoạt động đầy ấn tượng của doanh nghiệp này. Cụ thể, Công ty TNHH Thực phẩm Thiên Hưng đã tham gia 26 gói thầu và trúng tuyệt đối cả 26 gói, không trượt gói nào. Tổng giá trị trúng thầu với vai trò độc lập lên tới 47.042.648.785 VNĐ.
Một con số thống kê đáng kinh ngạc khác là tỷ lệ trung bình giá trúng thầu so với giá dự toán của công ty này đạt 99.89%. Điều này cho thấy các gói thầu mà Thiên Hưng trúng thường có giá rất sát với giá chủ đầu tư đưa ra, và tỷ lệ tiết kiệm là vô cùng thấp. Dữ liệu cũng chỉ ra rằng, trong 23 bên mời thầu mà công ty có quan hệ, có đến hơn một nửa (12/23) có tỷ lệ giá trúng thầu so với giá dự toán là 100% tuyệt đối.
Đặc biệt, dữ liệu phân tích chỉ rõ, Công ty TNHH Thực phẩm Thiên Hưng "đã từng đấu với 0 nhà thầu trong 0 gói thầu". Con số này cho thấy, trong suốt lịch sử hoạt động được ghi nhận, doanh nghiệp này dường như chưa từng phải đối mặt với một đối thủ cạnh tranh nào. Toàn bộ 26 gói thầu trúng trong năm 2025 đều tại TP.HCM và bên mời thầu gần như toàn bộ là các trường mầm non, tiểu học.
Chỉ trong vài ngày cuối tháng 8/2025, Thiên Hưng đã liên tiếp trúng hàng loạt gói thầu tương tự tại: Trường Mầm non Sóc Nâu (1,55 tỷ đồng), Trường Mầm non Phú Hòa Quận Tân Bình (1,24 tỷ đồng), Trường mầm non phường 1 quận 10 (1,12 tỷ đồng), và nhiều đơn vị khác.
Chỉ định thầu: Khi nào là "đặc biệt"? Góc nhìn pháp lý
Việc áp dụng hình thức "lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt" hay chỉ định thầu phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật. Trao đổi với phóng viên, Luật sư Võ Quang Linh, Đoàn Luật sư tỉnh Vĩnh Long, đã có những chia sẻ chi tiết về vấn đề này.
Theo Luật sư Vinh, Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 và các văn bản hướng dẫn như Nghị định 214/2025/NĐ-CP đã quy định rất rõ 7 trường hợp được phép áp dụng chỉ định thầu. Các trường hợp này chủ yếu bao gồm:
- Gói thầu cấp bách, khẩn cấp: Liên quan đến quốc phòng, an ninh, thiên tai, dịch bệnh, hoặc tránh gây nguy hại đến tính mạng, tài sản cộng đồng.
- Gói thầu cần đẩy nhanh tiến độ: Theo chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ để đảm bảo tiến độ, đồng bộ các công trình hoặc thuộc dự án đầu tư công khẩn cấp.
- Gói thầu thuộc lĩnh vực chiến lược, khoa học công nghệ đặc biệt: Liên quan đến công nghệ cao, chuyển đổi số quốc gia.
- Gói thầu có hạn mức nhỏ: Dưới 500 triệu đồng cho mua sắm không hình thành dự án; dưới 800 triệu cho tư vấn hoặc dưới 2 tỷ cho phi tư vấn, hàng hóa, xây lắp thuộc dự án.
- Gói thầu có yêu cầu đặc thù về chuyên môn, kỹ thuật.
- Gói thầu yêu cầu bảo vệ bí mật nhà nước.
- Gói thầu thuộc dự án quan trọng quốc gia theo Nghị quyết của Quốc hội.
Đối chiếu với các quy định trên, gói thầu "Mua thực phẩm, hàng hóa các loại" để phục vụ công tác nấu ăn cho học sinh năm học 2025-2026 của Trường mầm non Sao Mai Vườn Lài là một hoạt động mua sắm có tính chất lặp lại hàng năm, hoàn toàn có thể lên kế hoạch và tổ chức đấu thầu rộng rãi để thu hút nhiều nhà cung cấp tham gia. Việc áp dụng hình thức "lựa chọn đặc biệt" chỉ định thầu thay vì đấu thầu rộng rãi đã tự làm giảm tính cạnh tranh, và có thể là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến việc giá trúng thầu bằng giá dự toán, không tạo ra hiệu quả kinh tế.
Hoạt động đấu thầu, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục nơi nguồn vốn đến từ sự đóng góp của phụ huynh học sinh, càng đòi hỏi sự minh bạch, cạnh tranh và hiệu quả. Câu chuyện của Công ty TNHH Thực phẩm Thiên Hưng với chuỗi thành tích "trăm trận trăm thắng" và tỷ lệ tiết kiệm gần như bằng không tại các gói thầu trường học ở TP.HCM là một ví dụ điển hình, cho thấy những khoảng trống trong công tác lựa chọn nhà thầu cần được xem xét lại một cách nghiêm túc.
Để thị trường đấu thầu thực sự công bằng và hiệu quả, cần có sự giám sát chặt chẽ hơn từ các cơ quan quản lý và sự chủ động của các chủ đầu tư trong việc ưu tiên các hình thức đấu thầu rộng rãi, công khai, tạo điều kiện cho mọi doanh nghiệp đủ năng lực được tham gia một cách sòng phẳng. Đó không chỉ là câu chuyện của những con số tiết kiệm, mà còn là trách nhiệm giải trình với xã hội và niềm tin của người dân.
