Tuổi vị thành niên (10–19 tuổi) là giai đoạn chuyển tiếp đặc biệt, cơ thể bước vào dậy thì, bắt đầu phát triển khả năng sinh sản, đồng thời tâm lý cũng thay đổi phức tạp. Đây là lứa tuổi nhạy cảm, dễ tò mò, dễ bị tác động bởi bạn bè và môi trường xung quanh, nhưng lại thiếu kiến thức và kinh nghiệm để tự bảo vệ mình.
Thực tế cho thấy, nhiều bạn trẻ đã gặp phải các vấn đề nghiêm trọng như: Mang thai ngoài ý muốn, nạo phá thai không an toàn, mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục (HIV, HPV, lậu, giang mai…), hay khủng hoảng tâm lý vì cơ thể thay đổi mà không ai giải thích, chia sẻ. Chính vì vậy, chăm sóc sức khỏe sinh sản (SKSS) ở giai đoạn này không chỉ là việc giữ cho cơ thể khỏe mạnh mà còn giúp xây dựng nền tảng cho một tương lai an toàn, hạnh phúc.
Những thách thức về sức khỏe sinh sản ở tuổi vị thành niên
Thiếu kiến thức khoa học: Nhiều bạn chỉ biết đến giới tính qua phim ảnh, mạng xã hội hoặc bạn bè, dẫn đến những hiểu lầm nguy hiểm.
Quan hệ tình dục sớm, không an toàn: Một số bạn bị ảnh hưởng bởi áp lực từ bạn bè hoặc tò mò trải nghiệm sớm mà chưa có ý thức bảo vệ bản thân.
Mang thai ngoài ý muốn: Đây là vấn đề nhức nhối, đặc biệt ở học sinh, sinh viên. Mang thai sớm không chỉ ảnh hưởng sức khỏe mà còn làm gián đoạn việc học tập, tương lai.
Nguy cơ mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục: Không sử dụng biện pháp an toàn hoặc thiếu kiến thức về phòng tránh khiến nhiều bạn mắc bệnh mà không dám đi khám.
Áp lực tâm lý và mặc cảm: Khi cơ thể thay đổi (mọc mụn, thay đổi giọng nói, xuất hiện kinh nguyệt…), nhiều bạn trẻ lo lắng, ngại ngùng, thậm chí tự ti.
Tư vấn chăm sóc sức khỏe sinh sản cho tuổi vị thành niên
Trang bị kiến thức đúng và đủ
Hãy tìm hiểu qua sách báo, tài liệu chính thống hoặc các lớp giáo dục giới tính.
Cha mẹ và nhà trường cần chủ động cung cấp thông tin, tránh để con tự tìm hiểu qua kênh thiếu chính xác.
Giữ vệ sinh cơ thể và vùng kín
Tắm rửa hằng ngày, thay đồ lót sạch sẽ, thoáng mát.
Nữ giới cần chú ý vệ sinh trong kỳ kinh nguyệt, thay băng thường xuyên để tránh viêm nhiễm.
Quan hệ tình dục an toàn (nếu đã có quan hệ)
Sử dụng bao cao su là biện pháp hiệu quả để phòng tránh mang thai ngoài ý muốn và các bệnh lây truyền.
Nếu chưa sẵn sàng, hãy học cách nói “không” và tự tin bảo vệ quan điểm của mình.
Khám sức khỏe định kỳ
Việc khám sức khỏe sinh sản định kỳ giúp phát hiện sớm các bất thường.
Nếu có dấu hiệu lạ như khí hư bất thường, đau bụng dưới, rối loạn kinh nguyệt… cần đi khám ngay.
Chăm sóc tinh thần và lối sống lành mạnh
Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tránh đồ uống có cồn, thuốc lá, chất kích thích.
Tập luyện thể dục thể thao để tăng sức đề kháng.
Ngủ đủ giấc, giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng kéo dài.
Vai trò của gia đình, nhà trường và xã hội
Gia đình: Là nơi đầu tiên và quan trọng nhất để giáo dục giới tính. Cha mẹ cần trò chuyện cởi mở, giải thích nhẹ nhàng, tôn trọng cảm xúc của con thay vì né tránh hay cấm đoán.
Nhà trường: Cần đưa giáo dục giới tính và kỹ năng sống vào chương trình học, tổ chức các buổi tư vấn, tọa đàm để học sinh hiểu đúng, có trách nhiệm với bản thân.
Xã hội: Các tổ chức y tế, đoàn thể cần xây dựng dịch vụ thân thiện, kênh thông tin chính thống để thanh thiếu niên dễ dàng tiếp cận.
Chăm sóc sức khỏe sinh sản tuổi vị thành niên không chỉ giúp các em bảo vệ bản thân trong hiện tại mà còn là hành trang để bước vào tuổi trưởng thành một cách an toàn, tự tin và có trách nhiệm. Đây không phải việc riêng của mỗi bạn trẻ mà là trách nhiệm chung của gia đình, nhà trường và toàn xã hội.
