Ở các miền quê Việt Nam, hình ảnh giàn su su đã quá quen thuộc. Loại cây này có thể leo bờ rào, trồng thành giàn như giàn mướp hoặc mọc bò. Cả lá, ngọn non và quả của cây đều là nguyên liệu để làm nên những món ăn đặc sắc.
Quả su su có tên khoa học: Sechium edule thuộc họ Bí (Cucurbitaceae), là loại quả thường được sử dụng như một loại rau trong các món ăn hàng ngày. Su su có hình dạng giống như quả lê, kích thước vừa phải, vỏ màu xanh nhạt hoặc xanh đậm, bề mặt có thể nhẵn hoặc có rãnh dọc.
Bên trong, thịt quả có màu trắng ngà, giòn, mọng nước và chứa một hạt lớn ở giữa. Khi còn non, cả vỏ và hạt đều có thể ăn được.
Su su có nguồn gốc từ khu vực Trung Mỹ và Nam Mỹ, sau đó được du nhập vào nhiều quốc gia nhiệt đới và cận nhiệt đới, trong đó có Việt Nam. Ở nước ta, su su được trồng phổ biến ở các vùng khí hậu mát mẻ như Sa Pa (Lào Cai), Tam Đảo (Vĩnh Phúc), Đà Lạt (Lâm Đồng)…
Cây su su thuộc loại dây leo, sống khỏe, thích hợp với khí hậu mát và đất ẩm, nên thường được trồng trên giàn cao để quả phát triển đều và không bị úng nước.
Su su có vị ngọt nhẹ, thanh mát, khi luộc hoặc hấp chín thì có độ giòn, mềm vừa phải, không quá bở như bí mà cũng không quá dai. Hương vị nhẹ nhàng của su su khiến nó dễ dàng kết hợp với nhiều nguyên liệu khác mà không làm át hương vị món ăn chính.
Giá su su trên thị trường dao động từ 10.000 – 20.000 đồng/kg tùy vào mùa vụ, chất lượng và khu vực bán. Tại các vùng trồng như Sa Pa hay Tam Đảo, su su thường được bán rẻ hơn vào mùa thu hoạch rộ, trong khi ở thành phố, giá có thể cao hơn chút vào thời điểm trái mùa.
Quả su su rất dễ chế biến, phù hợp với nhiều món ăn từ đơn giản đến cầu kỳ. Một số món phổ biến và được yêu thích từ lâu có thể kể đến như su su luộc – giữ nguyên vị ngọt tự nhiên, thường được chấm kèm muối vừng hoặc nước mắm chanh tỏi; su su xào tỏi – món ăn dân dã, giòn ngon, đậm đà hương vị; hoặc ngọn su su xào thịt bò – kết hợp rau xanh với đạm, vừa bổ dưỡng vừa bắt cơm. Ngoài ra, su su còn được dùng để nấu canh với xương, tạo nên món canh thanh mát, ngọt dịu, rất phù hợp cho những ngày nắng nóng. Không chỉ vậy, su su còn có thể xào với trứng, nấm, hoặc hải sản, giúp đa dạng thực đơn và làm mới khẩu vị cho cả gia đình.
Những lợi ích của quả su su với sức khỏe
Chống oxy hóa
Chất chống oxy hóa được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm, giúp bảo vệ cơ thể chống lại tổn thương tế bào, giảm viêm và giảm căng thẳng. Theo Healthline, su su cung cấp chất chống oxy hóa quercetin, myricetin, morin và kaempferol.
Trong số các chất chống oxy hóa nói trên, myricetin là loại chất có nhiều nhất trong su su. Nghiên cứu cho thấy myricetin có đặc tính chống ung thư, trị đái tháo đường và chống viêm.
Cải thiện sức khỏe tim mạch
Ăn su su có thể giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tim mạch như huyết áp cao, cholesterol cao và lưu lượng máu kém. Nghiên cứu trên động vật chỉ ra rằng các hợp chất trong su su có thể giúp thư giãn mạch máu, giúp cải thiện lưu lượng máu và giảm huyết áp.
Ngoài ra, chất chống oxy hóa myricetin có trong quả su su cũng được chứng minh là có tác dụng giảm cholesterol.
Thúc đẩy kiểm soát lượng đường trong máu
Su su có tổng lượng carbohydrate thấp và nhiều chất xơ hòa tan, có thể giúp điều chỉnh lượng đường trong máu.
Hỗ trợ chức năng gan
Bệnh gan nhiễm mỡ là tình trạng lượng mỡ dư thừa tích tụ vào các mô gan. Mỡ tích tụ nhiều trong gan sẽ ảnh hưởng đến khả năng hoạt động bình thường của gan.
Nghiên cứu cho thấy các hợp chất trong su su có thể bảo vệ cơ thể chống lại sự tích tụ chất béo trong gan, ngăn ngừa bệnh gan nhiễm mỡ.
Hỗ trợ sức khỏe tiêu hóa
Hệ tiêu hóa chịu trách nhiệm cho nhiều chức năng thiết yếu của cơ thể như giải độc, miễn dịch, tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng. Theo Healthline, tiêu thụ trái cây và rau quả như su su có thể tăng cường chức năng hệ tiêu hóa.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng thực phẩm giàu flavonoid như su su hỗ trợ các enzym tiêu hóa loại bỏ và bài tiết các chất cặn bã trong đường tiêu hóa. Hơn nữa, chất xơ trong su su có thể giúp duy trì lợi khuẩn đường ruột.
Phòng ngừa ung thư
Su su chứa nhiều hợp chất chống oxy hóa có tác dụng phòng ngừa và chống lại các bệnh về ung thư như: ung thư đường tiêu hóa, ung thư cổ tử cung và bệnh bạch cầu.
Làm chậm quá trình lão hoá
Su su rất giàu chất chống oxy hóa và vitamin C giúp làm chậm quá trình lão hóa. Đồng thời, vitamin C góp phần sản xuất collagen giúp da trở nên mịn màng cũng như giảm bớt nếp nhăn và vết đồi mồi.