Ở Quảng Ngãi có một loài cây mang cái tên vừa lạ tai vừa gợi tò mò, đó là cây sọ chó. Trước đây, loài cây này chỉ mọc dại ở những bụi rậm, ven rẫy, khe suối, bờ rào hay sườn đồi. Người dân địa phương thỉnh thoảng hái về làm gia vị trong bữa cơm chứ hiếm ai nghĩ nó lại có thể “lên đời” trở thành thứ gia vị cao cấp, được các đầu bếp săn đón trong những nhà hàng, khách sạn sang trọng như hiện nay.
Cây sọ chó gợi sự tò mò vì cái tên, từ xưa đã là thứ gia vị quen thuộc được người dân Quảng Ngãi sử dụng trong các món ăn thường ngày.
Cây sọ chó thuộc họ Rutaceae, còn được gọi là muồng truổng, cây sẻn hoặc sẻn gai. Lá nhỏ, xanh sẫm, bóng mượt, chỉ to bằng đầu ngón tay, mọc trên những cành đầy gai. Cả lá non và lá già đều dùng được, nhưng người sành ăn lại chuộng lá già vì vừa giòn vừa đượm vị.
Điểm đặc biệt của lá sọ chó nằm ở hương vị: khi nhai lá có chút hăng, hơi gắt như vỏ quýt, rồi hậu vị ngọt dần, xen lẫn hương cà ri phảng phất. Tinh dầu của lá sọ chó hòa quyện giữa độ the mát của bạc hà, chút đắng nhẹ, vị thơm dịu của vỏ quýt khô, tạo nên dư vị vừa quen vừa lạ. Trong ẩm thực, lá sọ chó thường được giã giập, ướp cùng các loại thịt như nai, nhím, heo rừng, dê, bò hay bê non rồi đem nướng. Theo kinh nghiệm của người dân, để giữ được màu xanh và hương thơm đặc trưng, chỉ nên cho lá sọ chó vào khi thịt gần chín.
Lá sọ chó hòa quyện giữa độ the mát của bạc hà, chút đắng nhẹ, vị thơm dịu của vỏ quýt khô
Ngày trước, lá sọ chó chỉ xuất hiện trong những bữa ăn gia đình miền núi. Chị Linh (39 tuổi, Quảng Ngãi) nhớ lại: “Ngày xưa, ai muốn ăn lá sọ chó thì vào rừng hái, chứ không ai nghĩ đến chuyện bán. Giờ thì khó kiếm lắm vì lá sọ chó trong tự nhiên hiếm dần, nhu cầu tìm mua lại cao nên một số hộ dân mở rộng mô hình trồng để bán với giá cao".
Năm 2015, anh Quyền (quê ở Quảng Ngãi) tình cờ xem một cuộc thi nấu ăn và thấy các đầu bếp dùng lá sọ chó làm gia vị. Tìm hiểu thêm, anh nhận ra đây là loại lá quen thuộc ở quê nhưng lại gần như vắng bóng ở thành phố. Thấy được tiềm năng, anh quyết định khởi nghiệp ngay trên chính mảnh đất quê hương.
Lá sọ chó được nhiều đầu bếp sử dụng làm gia vị cho món ăn, vừa độc đáo vừa gợi sự tò mò
Cây sọ chó sống khỏe, tuổi thọ trung bình 2–3 năm, thích nghi tốt với điều kiện khí hậu, ít tốn công chăm sóc. Chỉ cần tưới nước và theo dõi bệnh đục thân, rám lá là cây phát triển mạnh. Trung bình 5 kg lá tươi cho 1 kg lá khô. Hiện trên thị trường giá bán lá tươi khoảng 350.000 đồng/kg, lá khô tới 800.000 đồng/kg.
Ban đầu, anh phải đóng gói nhỏ đem chào hàng ở khắp nơi, từ nhà hàng, siêu thị cho đến các đầu mối thực phẩm. Sau khi dùng thử, nhiều khách hàng phản hồi tích cực và đặt hàng thường xuyên.
"Sọ chó là cây mọc hoang nên có sức sống khá mãnh liệt, không tốn công chăm sóc, chỉ cần tưới nước. Lá gia vị này có mùi thơm rất lạ, mang hương vị núi rừng và có thể cộng hưởng với nhiều loại gia vị khác nhau", anh Quyền chia sẻ.