Nằm trên một ngọn đồi thấp giữa trung tâm thị trấn Bắc Hà, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai, dinh Hoàng A Tưởng là tòa dinh thự cổ bề thế nhất vùng Tây Bắc còn được lưu giữ đến ngày nay.
Chủ nhân của công trình này là hai cha thổ ti Hoàng Yến Chao, Hoàng A Tưởng, những người cai trị xứ Bắc Hà vào đầu thế kỷ 20. Dù gia tộc Hoàng là người Tày, nhưng cai trị một vùng có tới 70% là dân tộc Mông nên dân trong vùng cũng gọi cơ ngơi của họ là dinh vua Mèo.
Được Pháp hậu thuẫn, cha con Hoàng Yến Chao - Hoàng A Tưởng ra sức bóc lột nhân dân, đồng thời độc quyền bán muối, hàng tiêu dùng, lâm thổ sản, thuốc phiện và lương thực, thực phẩm... nên đã tích lũy được một khối tài sản khổng lồ.
Để phô trường quyền uy, họ Hoàng quyết định xây một dinh thự hết sức bề thế ở Bắc Hà.
Thầy phong thủy Trung Hoa đã được mời đến tìm đất tốt để xây dinh thự. Địa điểm được chọn là một quả đồi rộng hướng Đông Nam, đằng sau và hai bên phải trái có núi, phía trước có suối và núi "mẹ bồng con"...
Công trình được khởi công năm 1914 theo thiết kế và sự giám sát trực tiếp của hai kiến trúc sư người Pháp và Trung Quốc. Đến năm 1921, tòa dinh thự mới hoàn thành.
Về tổng thể, dinh Hoàng A Tưởng được xây dựng theo lối kiến trúc Á - Âu với bố cục hình chữ nhật, gồm 4 dãy nhà liên hoàn khép kín. Dãy nhà ngoài cùng là bình phong, nhà chính nằm trong, hai bên là hai dãy nhà phụ, giữa là giếng trời.
Nhà chính hai tầng có diện tích 420 m², mặt ngoài trang trí bằng nhiều họa tiết công phu. Cả hai tầng nhà chính đều có ba gian, bốn gian hai bên phải trái của cả hai tầng là nơi sinh hoạt gia đình, gian giữa cả hai tầng dùng làm nơi hội họp.
Hai dãy nhà phụ có bố cục và kiến trúc giống nhau, mỗi dãy đều hai tầng nhưng thấp hơn nhà chính, mỗi tầng cũng có ba gian với tổng diện tích 300m². Mỗi gian đều có chức năng sử dụng riêng.
Độ xa hoa của dinh Hoàng A Tưởng không chỉ thể hiện trong quy mô và kiến trúc mà còn ở cách thức xây dựng. Các loại gạch ngói dùng để xây dinh thự được sản xuất tại chỗ dưới sự giám sát của chuyên gia Trung Quốc, trong khi sắt thép và xi măng được mua từ dưới xuôi chở đến bằng máy bay của Pháp.
Vào thời kỳ hoàng kim của Hoàng A Tưởng, tòa dinh thự luôn có hai trung đội vũ trang bảo vệ cẩn mật. Sau năm 1945, ách cai trị của họ Hoàng ở Bắc Hà chấm dứt, nhưng dinh Hoàng A Tưởng vẫn được giữ lại và bảo tồn khá nguyên vẹn cho đến nay.
Ngày nay, các đồ nội thất trong dinh thự hầu hết đã mất mát nên các căn phòng đều để trống.
