Trên thế giới, mỗi quốc gia tiếp cận vấn đề này theo một cách riêng, phản ánh sự khác biệt về hệ thống pháp luật, văn hóa và mức độ ưu tiên đối với sức khỏe cộng đồng.

Australia

Australia là một trong những quốc gia có hệ thống quản lý quảng cáo thực phẩm tương đối phát triển và toàn diện, đặc biệt là đối với nhóm đối tượng trẻ em. Trong bối cảnh tỷ lệ béo phì ở trẻ em ngày càng gia tăng và mối lo ngại về ảnh hưởng của truyền thông đến hành vi tiêu dùng của trẻ ngày càng lớn, chính phủ Australia cùng các tổ chức ngành đã triển khai nhiều biện pháp nhằm kiểm soát nội dung quảng cáo thực phẩm một cách hiệu quả, kết hợp giữa cơ chế tự điều chỉnh của doanh nghiệp và sự giám sát của nhà nước.

Một trong những điểm nổi bật trong hệ thống quản lý của Australia là việc xây dựng các quy tắc tự nguyện ngành hàng, nhưng có sự ràng buộc thực tiễn khá chặt chẽ. Hai bộ quy tắc chính là Sáng kiến tiếp thị có trách nhiệm cho trẻ em (RCMI và Sáng kiến ​​Nhà hàng phục vụ nhanh về Quảng cáo và Tiếp thị có trách nhiệm với Trẻ em (QSRI). Các quy tắc này được xây dựng bởi Hiệp hội Công nghiệp Thực phẩm Australia và New Zealand (AANA) và được nhiều công ty lớn trong ngành thực phẩm – bao gồm McDonald’s, Nestlé, Coca-Cola – tự nguyện tuân thủ. Theo đó, các công ty cam kết không quảng cáo các sản phẩm không lành mạnh trên các kênh truyền thông hướng đến trẻ em dưới 12 tuổi, trừ khi sản phẩm đáp ứng các tiêu chí dinh dưỡng nghiêm ngặt.

Bên cạnh đó, chính phủ Australia còn hỗ trợ một hệ thống khiếu nại công khai và minh bạch thông qua Hội đồng Tiêu chuẩn Quảng cáo (Ad Standards Council). Bất kỳ công dân nào cũng có thể gửi đơn phản ánh nếu phát hiện quảng cáo có dấu hiệu vi phạm đạo đức hoặc gây ảnh hưởng xấu đến trẻ em. Khiếu nại sẽ được xem xét bởi một hội đồng độc lập, và nếu bị kết luận là vi phạm, công ty quảng cáo phải điều chỉnh hoặc rút bỏ nội dung trong thời gian quy định. Cơ chế phản hồi này tạo ra áp lực công khai giúp duy trì chuẩn mực quảng cáo lành mạnh và có trách nhiệm.

Ngoài ra, Australia cũng đặc biệt chú trọng đến việc kiểm soát quảng cáo trên truyền hình và nền tảng số. Các chương trình truyền hình được phân loại thời gian phát sóng phù hợp với lứa tuổi, và trong các khung giờ dành cho trẻ em, quảng cáo thực phẩm giàu đường, muối và chất béo bị hạn chế nghiêm ngặt. Các cơ quan quản lý cũng đã mở rộng phạm vi giám sát đối với nội dung quảng cáo trên YouTube, TikTok và các ứng dụng di động có lượng người dùng nhỏ tuổi lớn.

Nhìn chung, kinh nghiệm của Australia cho thấy một mô hình quản lý quảng cáo thực phẩm trẻ em hiệu quả không nhất thiết phải dựa vào các lệnh cấm nghiêm ngặt, mà có thể dựa vào sự phối hợp giữa trách nhiệm doanh nghiệp, giám sát cộng đồng và sự hỗ trợ pháp lý linh hoạt.

Trung Quốc

Tại Trung Quốc, nhiều vụ bê bối liên quan đến an toàn thực phẩm trong quá khứ – tiêu biểu là vụ sữa nhiễm melamine năm 2008 – đã buộc chính phủ Trung Quốc phải tái cấu trúc toàn bộ hệ thống quản lý quảng cáo, đặc biệt là các sản phẩm nhắm đến trẻ em. Từ đó, Trung Quốc đã phát triển một khung pháp lý tương đối chặt chẽ nhằm kiểm soát nội dung, phương tiện và hình thức quảng cáo thực phẩm, với mục tiêu bảo vệ sức khỏe và quyền lợi của trẻ nhỏ.

Về mặt pháp lý, Trung Quốc hiện áp dụng Luật Quảng cáo sửa đổi năm 2015, trong đó quy định rõ ràng các giới hạn đối với quảng cáo thực phẩm dành cho trẻ em. Luật này nghiêm cấm việc sử dụng hình ảnh hoặc lời lẽ gây hiểu nhầm về tác dụng của thực phẩm đối với sự phát triển trí tuệ hoặc thể chất của trẻ nhỏ. Cụ thể, các doanh nghiệp không được phép tuyên bố rằng sản phẩm của mình có khả năng chữa bệnh, tăng chiều cao, làm thông minh hơn, hoặc thay thế vai trò của chế độ ăn uống lành mạnh. Những tuyên bố không có căn cứ khoa học đều bị coi là hành vi quảng cáo sai sự thật và có thể bị xử phạt nặng.

Bên cạnh đó, chính phủ Trung Quốc cũng yêu cầu các quảng cáo thực phẩm có đối tượng mục tiêu là trẻ em phải được phê duyệt trước khi phát hành. Các cơ quan chức năng như Cục Quản lý Thị trường Nhà nước (SAMR) và Tổng cục Giám sát, Kiểm tra và Kiểm dịch Chất lượng Nhà nước (AQSIQ) có thẩm quyền rà soát nội dung quảng cáo và yêu cầu sửa đổi hoặc đình chỉ nếu phát hiện vi phạm. Các quy định này áp dụng không chỉ với quảng cáo trên truyền hình mà còn mở rộng sang nền tảng số như mạng xã hội, ứng dụng di động, video ngắn và trò chơi trực tuyến.

Các doanh nghiệp Trung Quốc bị cấm sử dụng nhân vật hoạt hình, người nổi tiếng hoặc biểu tượng văn hóa đại chúng trong các quảng cáo nhắm đến trẻ em dưới 14 tuổi nếu không có chứng cứ rõ ràng về lợi ích dinh dưỡng. Điều này nhằm hạn chế ảnh hưởng của yếu tố giải trí trong việc kích thích hành vi tiêu dùng chưa ý thức của trẻ nhỏ.

Từ kinh nghiệm của Trung Quốc, có thể thấy rằng việc kiểm soát quảng cáo thực phẩm cho trẻ em đòi hỏi không chỉ là quy định pháp luật nghiêm ngặt mà còn cần đến hệ thống giám sát chủ động, khả năng phản ứng nhanh của các cơ quan quản lý và sự minh bạch trong truyền thông.

EU

Liên minh Châu Âu (EU) từ lâu đã đi đầu trong việc xây dựng các khung pháp lý bảo vệ người tiêu dùng, đặc biệt là trẻ em – nhóm đối tượng dễ bị tổn thương nhất trước các tác động của truyền thông thương mại. Trong bối cảnh tỷ lệ béo phì và các bệnh liên quan đến chế độ ăn uống không lành mạnh gia tăng ở trẻ em châu Âu, EU đã có nhiều sáng kiến nhằm kiểm soát chặt chẽ hoạt động quảng cáo thực phẩm trên các phương tiện truyền thông, lấy mục tiêu sức khỏe cộng đồng làm trung tâm của các chính sách can thiệp.

Một trong những nền tảng pháp lý quan trọng nhất trong chính sách quản lý quảng cáo thực phẩm tại EU là Chỉ thị Dịch vụ Truyền hình và Truyền thông nghe nhìn (AVMSD), được ban hành năm 2010 và sửa đổi vào năm 2018. Chỉ thị này đặt ra các nguyên tắc chung cho các quốc gia thành viên trong việc điều chỉnh nội dung quảng cáo trên truyền hình và nền tảng số, đặc biệt là nội dung nhắm đến trẻ em. Theo đó, các quảng cáo thực phẩm và đồ uống chứa hàm lượng cao chất béo bão hòa, đường và muối (HFSS) không được phép xuất hiện trong hoặc xung quanh các chương trình dành cho trẻ em. Điều này không chỉ giới hạn phạm vi truyền hình truyền thống mà còn mở rộng sang các dịch vụ theo yêu cầu, video trực tuyến và nền tảng chia sẻ nội dung như YouTube.

Ngoài quy định từ cấp độ EU, nhiều quốc gia thành viên đã chủ động áp dụng các biện pháp mạnh mẽ hơn. Thụy Điển và Na Uy là hai ví dụ tiêu biểu khi áp dụng lệnh cấm hoàn toàn đối với quảng cáo thương mại nhắm vào trẻ em dưới 12 tuổi trên mọi phương tiện truyền thông. Ở Pháp, Luật Évin quy định việc hạn chế quảng cáo thực phẩm không lành mạnh, đồng thời bắt buộc các quảng cáo này phải kèm theo thông điệp khuyến khích thói quen ăn uống lành mạnh, như “ăn nhiều trái cây và rau quả” hay “tập thể dục thường xuyên”.

Một đặc điểm nổi bật trong cách tiếp cận của EU là sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, ngành công nghiệp và các tổ chức phi chính phủ trong việc giám sát và thực thi. Các hiệp hội như EU Pledge đã được thành lập để cam kết không quảng cáo các sản phẩm không lành mạnh cho trẻ em dưới 12 tuổi trên các phương tiện truyền thông chính. Các cơ chế phản hồi của người tiêu dùng cũng được thiết lập rộng rãi nhằm tạo điều kiện cho công chúng tố giác những quảng cáo sai lệch hoặc vi phạm đạo đức.

Từ kinh nghiệm của EU, có thể thấy rằng việc kiểm soát quảng cáo thực phẩm cho trẻ em đòi hỏi một hệ thống luật pháp linh hoạt nhưng nghiêm ngặt, đồng thời cần sự cam kết lâu dài từ cả khu vực công và tư.