Kho vũ khí máy bay ném bom của Nga bao gồm một loạt các loại bom đa năng với sức nổ cao, có đủ kích cỡ và chủng loại để đáp ứng nhiều nhu cầu chiến đấu khác nhau. Nổi bật trong số đó là siêu bom FAB-9000, nặng và mạnh nhất, được phát triển từ giữa thế kỷ trước cho các nhiệm vụ đặc biệt phức tạp. Tuy nhiên, do sức công phá khủng khiếp của nó thường vượt quá mức cần thiết, số lần sử dụng FAB-9000 cho đến nay vẫn rất hạn chế. Ảnh: Loạt siêu bom hạng nặng FAB-9000 thời kỳ Liên Xô.
Năm 1946, dựa trên kinh nghiệm từ Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, Quân đội Liên Xô đã chế tạo một dòng bom máy bay có sức nổ lớn với nhiều kích cỡ, từ 100 đến 5.000 kg. Những quả bom nặng nhất được thiết kế dành riêng cho các máy bay ném bom tầm xa, nhằm vào các mục tiêu lớn trên mặt đất cũng như các tàu thuyền. Ảnh: Loạt bom dưới cánh máy bay ném bom phản lực cận âm Tu-16.
Đầu năm 1950, Liên Xô phát triển máy bay ném bom tầm xa với tải trọng lớn, như Tu-16 chở hơn 9 tấn và Tu-95 chở 12 tấn. Điều này đã thúc đẩy việc chế tạo bom 9000 kg, một thách thức lớn vào thời điểm đó. Năm 1954, Liên Xô giới thiệu bom hàng không nặng 9 tấn cùng với các máy bay ném bom mới. Do phạm vi nhiệm vụ hạn chế, bom FAB-5000 và FAB-9000 được sản xuất với số lượng hạn chế, chỉ vài nghìn quả, đáp ứng đủ nhu cầu của Không quân Liên Xô. Ảnh: Siêu bom hạng nặng FAB-9000.
FAB-9000 mẫu 1954 là loại bom hủy diệt mạnh mẽ, được thiết kế để xóa sổ các mục tiêu cả trên đất liền và trên biển. Với sức công phá khổng lồ, nó được sử dụng để tấn công các khu vực tập trung đông đảo nhân lực và trang thiết bị của đối phương, phá hủy công sự dã chiến, cơ sở công nghiệp và nhiều mục tiêu quan trọng khác. FAB-9000 có vỏ thép với phần đầu được gia cố và thành mỏng. Ảnh: Cấu tạo siêu bom hạng nặng FAB-9000.
Phần đầu của vỏ bom gồm nhiều bề mặt hình nón, được trang bị thêm vòng chống va đập. Phần trung tâm của vỏ có dạng hình nón cụt, thu nhỏ dần về phía đuôi bom. Phần đuôi được thiết kế dạng hình nón với nhiều bề mặt dọc, được kết nối bởi một vòng ngang. Chiều dài tổng thể của quả bom vượt quá 5m và đường kính vỏ bom là 1,2m. Khối lượng thực tế của quả bom khoảng 9,4 tấn. Bom được trang bị một khối lượng thuốc nổ TNT khoảng 4,3 tấn. Để kích nổ, bom sử dụng một bộ ba ngòi nổ với khả năng thiết lập chế độ kích nổ. Ngòi nổ được lắp đặt vào các vị trí ở đầu và đuôi bom. Ảnh: Siêu bom hạng nặng FAB-9000.
Trong quá trình thử nghiệm, FAB-9000 đã chứng minh được khả năng chiến đấu vượt trội so với các loại bom phi hạt nhân cùng thời khác, với sóng xung kích từ vụ nổ tiêu diệt đối phương trong bán kính 55-57m và tác động trong bán kính 200-225m. Các mảnh vỡ từ bom văng xa hàng trăm mét, duy trì sức công phá. Loại bom này được trang bị cho các máy bay ném bom tầm xa Tu-16, Tu-95, 3M, M4 và sau này là Tu-22, từ giữa những năm 1950. Mỗi máy bay chỉ có thể mang một quả bom này, được vận chuyển trên dây treo bên trong. Ảnh: Mô phỏng máy bay ném bom và trinh sát phản lực Xô Viết Tu-22.
Từ khi được đưa vào trang bị, FAB-9000 đã được Lực lượng Không quân tầm xa của Liên Xô sử dụng trong nhiều cuộc diễn tập. Trong thập kỷ 1980, Liên Xô đã sử dụng loại bom này với Tu-16 trong chiến tranh Afghanistan để tấn công các căn cứ đối phương đặt trong hang, động. Ảnh: Siêu bom hạng nặng FAB-9000.
Ở địa hình đồng bằng, hiệu quả của FAB-9000 thấp hơn do sóng xung kích không đủ lớn để tiêu diệt sinh lực đối phương trong một khu vực rộng. Tuy nhiên, khi điều kiện cho phép, nó vẫn có thể phát huy tốt. Ảnh: Siêu bom hạng nặng FAB-9000.
Năm 1985, Iraq đã yêu cầu Liên Xô nâng cấp máy bay ném bom Tu-22 để mang bom FAB-5000 và FAB-9000. Không quân Iraq sau đó đã sử dụng bom FAB-9000 trong cuộc chiến với Iran. Trong cuộc tấn công ngày 16/2/1986, máy bay ném bom Iraq đã gây thiệt hại đáng kể cho đối phương trên đảo Al-Fao chỉ với ba quả bom hạng nặng, ảnh hưởng lớn đến các trận đánh tiếp theo. Ảnh: Máy bay ném bom phản lực cận âm Tu-16 thời kỳ Liên Xô.
Từ sau năm 1988, bom FAB-9000 không được sử dụng trong các trận thực chiến. Mặc dù có nhiều tin đồn về sự xuất hiện của nó trong cuộc chiến Chechnya lần thứ nhất, nhưng không có bằng chứng xác thực. Ảnh: Siêu bom hạng nặng FAB-9000 (trái) cạnh bom FAB-1000 (phải).
Trong thời kỳ Liên Xô, các máy bay 3M và M-4 đã được chuyển đổi thành máy bay tiếp nhiên liệu và mất khả năng sử dụng bom này. Đầu những năm 1990, Nga loại bỏ các máy bay Tu-16 và Tu-22, và xem xét lại đội máy bay ném bom Tu-95. Ảnh: Máy bay ném bom phản lực cận âm Tu-16 thời kỳ Liên Xô.
Hiện nay, Lực lượng Không quân tầm xa của Nga sử dụng các máy bay Tu-22M3, Tu-95MS và Tu-160, nhưng chúng chủ yếu trang bị các tên lửa hành trình và bom cỡ trung. Gần đây, nhiều nguồn tin cho rằng, Nga đang khởi động lại quá trình sản xuất bom hạng nặng FAB-3000. Ảnh: Máy bay ném bom chiến lược hạng nặng Tu-95MS.
Việc ngừng sử dụng siêu FAB-9000 là hợp lý vì nó khá phức tạp khi vận hành và không có hệ thống dẫn đường hiệu quả. Hơn nữa, siêu bom nặng 9 tấn này vượt quá nhu cầu cho hầu hết các nhiệm vụ chiến đấu, trong khi các loại bom dẫn đường nhỏ hơn hoặc tên lửa chính xác cao có thể thực hiện nhiệm vụ một cách hiệu quả hơn. Ảnh: Loạt bom hạng nặng FAB-3000. (Nguồn ảnh: Topwar, Airwar.ru).
