Lăng mộ Tần Thủy Hoàng - vị hoàng đế đầu tiên của Trung Quốc - luôn là một trong những bí ẩn khảo cổ lớn nhất thế kỷ 20. Cho đến nay, dù đã hơn 2.200 năm trôi qua, khu phức hợp chôn cất sâu nhất này vẫn được niêm phong, chưa từng được các nhà khảo cổ dám mở ra vì những nguy cơ chết người tiềm ẩn. Tuy nhiên, điều kỳ lạ không kém những hiểm nguy bên trong lại là số phận bi kịch của chính những người nông dân đã vô tình phanh phui bí mật lịch sử vĩ đại này.
Câu chuyện bắt đầu vào năm 1974, trong một đợt hạn hán khắc nghiệt. Những nông dân ở gần thành phố Tây An đã quyết định đào một cái giếng mới để cứu mùa màng. Một trong số họ, ông Yang Zhifa, sau này kể lại: "Thời tiết rất khô vào năm 1974 và ngũ cốc trên đồng chết khô. Lãnh đạo thôn chúng tôi quyết định đào một cái giếng nên chúng tôi tìm một chỗ trũng và bắt đầu đào."
Đến ngày thứ ba, ông đào tới một vật cứng giống như cái bình. Thực ra, đó chính là đầu của một chiến binh đất nung, nhưng lúc đó, không ai trong số họ biết được tầm quan trọng của phát hiện này. Không ai ngờ rằng những bức tượng ở nơi đào giếng sẽ là một trong những khám phá khảo cổ vĩ đại nhất của thế kỷ 20.
Vì sự thiếu hiểu biết, các mảnh vỡ vương khắp cánh đồng, thậm chí nhiều đầu mũi tên bằng đồng còn bị bán cho các cơ sở phế liệu. Các nhà khảo cổ chỉ đến nơi nhiều tháng sau đó, và khi đó, những người nông dân mới nhận ra họ vừa khám phá ra cả một đội quân đất nung gồm 8.000 chiến binh.
Tuy nhiên, thay vì được hưởng phúc lợi xứng đáng từ phát hiện làm thay đổi lịch sử nhân loại, số phận của những người nông dân này lại rơi vào bi kịch và nghèo đói cùng cực. Ba trong số bảy nông dân đầu tiên phát hiện ra bức tượng đã chết trong những hoàn cảnh bi thảm. Ông Wang Puzhi, 60 tuổi, đã treo cổ tự tử vào năm 1997 sau khi không thể chi trả các hóa đơn điều trị bệnh tật của mình. Hai nông dân khác là Yang Wenhai và Yang Yanxin đều qua đời ở độ tuổi ngoài 50 trong tình trạng không xu dính túi.
Những người còn lại cũng không khá hơn, phải sống với mức thu nhập chưa tới vài USD mỗi ngày, bằng cách ký sách lưu niệm cho khách du lịch tại các cửa hàng quà tặng. Chính ông Yang Zhifa - người trực tiếp đào ra chiếc đầu tượng đầu tiên - cũng chưa bao giờ đến xem đội quân đất nung được phục dựng trong suốt 20 năm kể từ ngày phát hiện. Ông chỉ trở lại khi người quản lý cửa hàng quà tặng của bảo tàng yêu cầu ông làm công việc ký sách với mức lương ít ỏi 300 nhân dân tệ (khoảng 40 USD theo tỉ giá ngày nay) mỗi tháng vào năm 1995.
Cái chết đầy tiếc nuối và cuộc sống lay lắt của những người nông dân đã khiến nhiều người đồn thổi rằng, ngoài những cái bẫy vật lý, nơi an nghỉ của Tần Thủy Hoàng còn mang theo một lời nguyền vô hình ám ảnh số phận những ai làm gián đoạn sự yên nghỉ của vị hoàng đế.
Thực tế, ngay cả đối với giới khảo cổ, lăng mộ vẫn là nơi nguy hiểm. Trong lăng mộ, những dòng sông thủy ngân lỏng độc hại được xây dựng như một bản đồ thu nhỏ về vương quốc của hoàng đế, chỉ là một trong nhiều nguy cơ tiềm ẩn.
Hơn nữa, các chuyên gia cũng lo lắng rằng việc để đội quân đất nung ra ngoài trời sẽ làm bong tróc và làm bay hơi lớp sơn trên các tác phẩm điêu khắc. Do đó, các nhà nghiên cứu đã phải chuyển sang kỹ thuật tiên tiến như chụp cắt lớp Muon (Muography) để quan sát khu lăng mộ mà không cần mở niêm phong.
