Thời gian gần đây, hàng loạt vụ lừa đảo bắt cóc online với chiêu thức giả danh công an, thao túng tâm lý qua điện thoại, đã khiến nhiều người, đặc biệt là học sinh, sinh viên, rơi vào bẫy, bị chiếm đoạt hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ đồng.

Những vụ việc như vậy là minh chứng rõ ràng cho một thực trạng đáng báo động: sự thiếu cảnh giác và hiểu biết của nhiều bạn trẻ trước các thủ đoạn lừa đảo công nghệ cao.

Nhiều bạn trẻ bị thao túng tâm lý trước chiêu trò "hợp tác điều tra" từ kẻ lừa đảo giả danh. Ảnh: A05

Không thể phủ nhận rằng, các nhóm tội phạm ngày càng sử dụng chiêu thức rất tinh vi, được dàn dựng bài bản với kịch bản hoàn hảo. Tuy nhiên, điều khiến chúng dễ dàng thành công lại nằm ở sự non nớt, cả tin và thiếu kỹ năng xử lý tình huống của nhiều người trẻ.

Chỉ cần một cuộc gọi với vài thông tin cá nhân (mà chúng thu thập từ trước), một video giả danh "công an", những lời đe dọa "sẽ bắt giam", làm nạn nhân hoảng loạn và răm rắp làm theo mọi yêu cầu.

Điều nguy hiểm là sự mất bình tĩnh và tâm lý "sợ rắc rối, sợ bị mang tiếng" khiến các bạn trẻ tự cô lập mình, không chia sẻ với gia đình, bạn bè, tạo điều kiện để tội phạm "điều khiển từ xa" và thao túng hoàn toàn. Không những bị lừa tiền, họ còn trở thành "công cụ" để lừa tiếp người thân.

Những "cán bộ điều tra dỏm" gọi điện video thao túng tâm lý, dẫn dụ nạn nhân giao tài sản.

Vấn đề là tại sao thế hệ trẻ sinh ra trong thời đại công nghệ số lại dễ bị lừa trên chính môi trường số? Câu trả lời là do họ thiếu hiểu biết pháp luật, thiếu kỹ năng, và thiếu sự chuẩn bị cho những tình huống nguy hiểm trong thế giới mạng.

Nhiều bạn trẻ lướt mạng xã hội cả ngày nhưng chưa nhận thức đầy đủ rằng: Cơ quan công an không bao giờ yêu cầu chuyển tiền qua điện thoại; không làm việc qua Zoom, Zalo hay Messenger; không có chuyện điều tra tội phạm ma túy mà chỉ thông báo bằng cuộc gọi video.

Một vấn đề nữa mà nhiều người hay xem nhẹ, đó là tầm quan trọng của việc bảo vệ dữ liệu cá nhân. Làm sao kẻ lừa đảo lại có đầy đủ thông tin cá nhân của mình đến vậy?

Chính người dùng đã vô tình công khai mọi thứ. Từ hồ sơ cá nhân trên mạng xã hội, ảnh chụp thẻ sinh viên, các bài đăng có địa chỉ, trường học, công ty, cho tới những lần đăng ký app, nhận quà tặng online... mà không hề hay biết rằng chúng có thể bị khai thác để phục vụ cho các trò lừa đảo tinh vi.

Tội phạm công nghệ cao đang ngày càng tinh vi, nhưng sự tỉnh táo, ý thức bảo mật và kỹ năng số cơ bản lại mới là bức tường phòng vệ hiệu quả nhất. Rất tiếc, bức tường đó hiện đang quá mỏng với một bộ phận giới trẻ.

Tội phạm mạng không đáng sợ bằng chính sự chủ quan của nạn nhân. Một dòng trạng thái tưởng như vô hại cũng có thể trở thành manh mối để kẻ xấu đánh cắp danh tính và niềm tin. Do đó, cảnh giác không phải là đa nghi, mà là tự bảo vệ chính mình và người thân.

Trong thời đại số, biết cách bảo vệ mình trước thông tin giả, chiêu trò lừa đảo, không chỉ là kỹ năng cần thiết, mà còn là một phần trách nhiệm của công dân số.

Bên cạnh việc truy quét tội phạm, ngành giáo dục, gia đình và xã hội cần đồng hành, trang bị cho người trẻ kiến thức pháp lý, kỹ năng phản biện, và khả năng giữ bình tĩnh trong khủng hoảng, để không ai phải hối hận thốt ra câu: "Tôi đã bị lừa vì quá nhẹ dạ".

Một bạn trẻ trình báo tại Công an tỉnh Tây việc bị "công an giả" lừa đảo.

Thống kê của Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA), năm 2024 người dân Việt Nam thiệt hại lên đến 18.900 tỷ đồng từ lừa đảo trực tuyến và tấn công mạng.

Còn Bộ Công an cho biết, năm 2023 người dân thiệt hại từ lừa đảo trực tuyến khoảng 10.000 tỷ đồng, tăng gấp rưỡi năm 2022. Đây là mức rất cao, cho thấy phạm vi lừa đảo trực tuyến đang lan rộng và tinh vi, gây ảnh hưởng đặc biệt với nhóm người dễ bị tổn thương như người cao tuổi, sinh viên, người nhẹ dạ.

Bộ Công an khuyến cáo người dân: Cơ quan công an, viện kiểm sát, tòa án không bao giờ gọi điện để điều tra hoặc yêu cầu chuyển tiền. Mọi làm việc đều có giấy mời, tại trụ sở.

Khi nhận cuộc gọi lạ xưng là cán bộ công an, tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng, mã OTP. Không nghe theo yêu cầu cách ly, thuê phòng khách sạn, cài ứng dụng lạ - đây là bước đầu tiên để bị "bắt cóc online". Trong mọi trường hợp nghi ngờ, hãy giữ bình tĩnh, cúp máy và liên hệ 113 hoặc đến cơ quan công an gần nhất để trình báo.

Đặc biệt, phụ huynh, nhà trường cần tuyên truyền cho học sinh, sinh viên (nhóm đang bị tội phạm mạng nhắm đến nhiều nhất) hiểu rõ thủ đoạn và không làm theo bất kỳ chỉ dẫn nào qua điện thoại.

Theo đại diện Phòng 5, Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) "Không dây trói nào chắc bằng nỗi sợ hãi và sự cả tin. Trong thời đại số, sự cảnh giác và bình tĩnh của người dân chính là bức tường lửa mạnh nhất để ngăn chặn tội phạm mạng đang ngày càng biến hóa tinh vi".