Theo Reuters, trong tuần qua, bốn nhà máy lọc dầu quốc doanh của Ấn Độ gồm Indian Oil Corporation (IOC), Bharat Petroleum (BPCL), Hindustan Petroleum (HPCL) và Mangalore Refinery Petrochemical Ltd (MRPL) đã không tìm kiếm nguồn dầu thô từ Nga như thường lệ. Lý do chính là mức chiết khấu dành cho dầu Nga đã giảm mạnh, khiến việc nhập khẩu không còn lợi ích kinh tế rõ ràng.
Ấn Độ hiện là quốc gia nhập khẩu dầu lớn thứ ba thế giới và cũng là khách hàng lớn nhất của dầu thô Nga vận chuyển bằng đường biển. Việc các nhà máy lọc dầu nhà nước đột ngột rút lui khỏi thị trường Nga khiến giới quan sát bất ngờ, đặc biệt trong bối cảnh chiến tranh ở Ukraine vẫn kéo dài.
Dù các công ty này chưa đưa ra bình luận chính thức, nhưng các nguồn tin thân cận cho biết họ đang chuyển sang mua dầu thô từ các nước Trung Đông và châu Phi, đặc biệt là dầu Murban của Abu Dhabi.
Không giống các doanh nghiệp nhà nước, hai nhà máy lọc dầu tư nhân lớn nhất Ấn Độ – Reliance Industries và Nayara Energy – vẫn tiếp tục mua dầu Nga theo các thỏa thuận dài hạn. Nayara hiện do các tập đoàn Nga, bao gồm Rosneft, nắm quyền kiểm soát phần lớn.
Trong nửa đầu năm 2025, các công ty tư nhân chiếm gần 60% tổng lượng dầu Nga nhập vào Ấn Độ, tương đương khoảng 1,8 triệu thùng mỗi ngày. Trong khi đó, các nhà máy quốc doanh dù chiếm hơn 60% công suất lọc dầu cả nước (tổng cộng khoảng 5,2 triệu thùng/ngày), chỉ nhập phần còn lại.
Đáng chú ý, Reliance mới đây đã mua dầu Murban của Abu Dhabi để giao hàng vào tháng 10 – một quyết định được các nhà buôn đánh giá là khá hiếm thấy.
Ông Donald Trump gây áp lực gì khiến Ấn Độ phải dè chừng?
Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa gia tăng áp lực với các quốc gia nhập khẩu dầu từ Nga. Ngày 14/7, ông đe dọa sẽ áp mức thuế 100% đối với hàng hóa từ những nước tiếp tục mua dầu của Moscow, trừ khi Nga ký một thỏa thuận hòa bình quan trọng với Ukraine.
Không dừng lại ở đó, ông Trump còn thông báo rằng Mỹ sẽ rút ngắn thời hạn áp dụng các biện pháp trừng phạt thứ cấp xuống còn 10–12 ngày (thay vì 50 ngày như trước đây). Ngoài dầu mỏ, ông còn đe dọa áp phạt đối với các nước mua vũ khí từ Nga.
Ngày 24/7, ông Trump cũng tuyên bố sẽ áp thuế 25% lên hàng hóa nhập khẩu từ Ấn Độ từ ngày 1/8, song cho biết hai bên vẫn đang đàm phán. Những phát ngôn này khiến các nhà hoạch định chính sách năng lượng tại Ấn Độ phải cân nhắc lại chiến lược nhập khẩu.
Giá dầu Nga giảm chiết khấu có ảnh hưởng lớn thế nào?
Chiết khấu của dầu Nga – từng là yếu tố then chốt giúp nước này hút khách hàng sau các lệnh trừng phạt của phương Tây – hiện đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 2022. Nguyên nhân là do nguồn cung từ Nga giảm và nhu cầu toàn cầu vẫn ở mức cao.
Các nhà máy lọc dầu Ấn Độ lo ngại rằng các biện pháp hạn chế mới từ Liên minh châu Âu có thể khiến hoạt động giao thương và huy động vốn quốc tế trở nên phức tạp, ngay cả với những người mua vẫn tuân thủ giới hạn giá trần.
Mặc dù chính phủ Ấn Độ nhiều lần tuyên bố phản đối các “lệnh trừng phạt đơn phương”, nhưng rõ ràng các doanh nghiệp trong nước không thể phớt lờ áp lực từ bên ngoài, đặc biệt khi có nguy cơ bị vạ lây từ các biện pháp trừng phạt thứ cấp của Mỹ.
Ấn Độ sẽ thay đổi chính sách năng lượng như thế nào?
Trong bối cảnh dầu Nga kém hấp dẫn hơn và nguy cơ từ các chính sách của ông Trump gia tăng, Ấn Độ buộc phải tìm kiếm nguồn cung thay thế. Việc chuyển hướng sang dầu từ Trung Đông hoặc châu Phi có thể khiến chi phí nhập khẩu tăng lên, đồng thời làm thay đổi cán cân năng lượng khu vực.
Câu hỏi đặt ra là liệu các thỏa thuận lâu dài với Nga có tiếp tục được duy trì nếu Mỹ quay lại chính trường với lập trường cứng rắn hơn? Và liệu các doanh nghiệp tư nhân có tiếp tục là "cửa sau" để duy trì mối liên hệ với Moscow?
Trong ngắn hạn, giới chức Ấn Độ sẽ phải tính toán kỹ giữa lợi ích kinh tế và rủi ro chính trị, nhất là khi thị trường dầu mỏ đang có nhiều biến động khó lường.
