Ông Trump (trái) và ông Tusk trong một sự kiện năm 2017. Ảnh: Nur Photo
Theo hãng tin Reuters, cuộc gọi video giữa Tổng thống Donald Trump, các lãnh đạo châu Âu và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky được lên kế hoạch diễn ra vào ngày 13/8, nhằm thể hiện lập trường thống nhất của phương Tây trước cuộc gặp giữa ông Trump và ông Putin tại Alaska vào ngày 15/8.
Chính phủ Ba Lan ban đầu thông báo Thủ tướng Tusk sẽ đại diện nước này tham gia, nhưng nửa đêm hôm trước, Văn phòng Thủ tướng nhận được thông tin từ phía Mỹ rằng Tổng thống Karol Nawrocki sẽ thay thế ông Tusk.
Văn phòng của Tổng thống Nawrocki sau đó xác nhận ông Nawrocki đã tham gia cuộc họp với ông Trump và các lãnh đạo châu Âu. Trong khi đó, Thủ tướng Tusk vẫn tham gia các cuộc trao đổi riêng với các nguyên thủ châu Âu khác, nhưng không góp mặt trong cuộc gọi video với ông Trump. Sau khi kết thúc, hai nhà lãnh đạo Ba Lan mới chia sẻ thông tin cho nhau để đảm bảo không bỏ sót nội dung.
Sự thay đổi bất ngờ này diễn ra trong bối cảnh chính trường Ba Lan đang chia rẽ sâu sắc. Ông Nawrocki, một chính khách bảo thủ và thân cận với phong trào “Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại” của ông Trump, mới nhậm chức tổng thống Ba Lan sau khi giành chiến thắng sít sao trước ứng viên do ông Tusk hậu thuẫn. Trong khi đó, ông Tusk, Thủ tướng Ba Lan, dẫn dắt một chính phủ liên minh trung dung ủng hộ EU.
Theo Reuters, tại Ba Lan, hệ thống chính trị theo mô hình cộng hòa bán tổng thống phân chia quyền lực giữa tổng thống và thủ tướng. Hệ thống này đòi hỏi sự cân bằng quyền lực, nơi tổng thống và thủ tướng phải phối hợp hiệu quả. Tổng thống Ba Lan giữ vai trò là nguyên thủ quốc gia, có quyền kiểm soát lập pháp và ảnh hưởng trong đối ngoại, còn quyền hành pháp thực tế - điều hành chính sách và quản lý nội trị - do thủ tướng và chính phủ đảm nhận.
Theo Reuters, cơ chế quyền lực song song giữa tổng thống và thủ tướng tại Ba Lan vốn tiềm ẩn xung đột, và chiến thắng của ông Nawrocki đã mở ra nguy cơ “ngõ cụt chính trị” khi hai bên không cùng định hướng.
Giới quan sát lo ngại việc hai lãnh đạo đối lập cùng đại diện cho một quốc gia trong những vấn đề nhạy cảm như xung đột Ukraine có thể gây “bối rối ngoại giao” và làm suy yếu thông điệp mà Ba Lan muốn truyền tải.
Điểm đáng chú ý là cả ông Nawrocki và ông Tusk đều khẳng định ủng hộ Ukraine. Trong cuộc họp với ông Trump, Tổng thống Nawrocki nhấn mạnh chỉ “ngôn ngữ cứng rắn và hành động cụ thể” mới có thể ngăn chặn Nga, đồng thời khẳng định cần bảo đảm vai trò trực tiếp của Ukraine trong mọi giải pháp hòa bình.
Tổng thống Ba Lan Karol Nawrocki. Ảnh: Reuters
Về phần mình, Thủ tướng Tusk cho biết lập trường của chính phủ đã được gửi cho Văn phòng Tổng thống để duy trì sự thống nhất, đồng thời cảnh báo về nguy cơ Nga tìm cách gắn đàm phán Ukraine với yêu cầu rút binh sĩ NATO khỏi lãnh thổ Ba Lan.
Một số nhà phân tích quốc tế, trong đó có các cây bút của các tờ The Guardian và Politico, cho rằng việc ông Trump ưu ái ông Nawrocki, người có mối quan hệ thân thiện với ông Trump từ trước khi nhậm chức, có thể phản ánh chiến lược của Washington trong việc tăng cường tiếp xúc với các nhân vật dân túy ở châu Âu. Theo các nhà phân tích, động thái này có thể làm lung lay trật tự ngoại giao truyền thống vốn được duy trì giữa Mỹ và EU trong suốt thời kỳ xung đột ở Ukraine.
Hiện chưa rõ liệu yêu cầu thay người vào phút chót của ông Trump chỉ mang tính biểu tượng chính trị hay là một phần của chiến lược rộng hơn nhằm định hình lại cách Mỹ tương tác với các đồng minh ở sườn phía đông NATO.
