Cơn sốt “mùa đông tuyết rơi” phủ trắng mạng xã hội

Theo Cổng thông tin điện tử tỉnh Hà Tĩnh, chỉ trong một thời gian ngắn sau khi ra mắt, trend tạo ảnh AI “mùa đông tuyết rơi” đã tạo nên một làn sóng lớn trong cộng đồng công nghệ, thu hút rất đông giới trẻ Việt Nam tìm đến để chỉnh sửa hình ảnh.

Theo tìm hiểu, trào lưu này bắt đầu từ những video hướng dẫn tạo ảnh “snow mood” lan truyền trên TikTok và Facebook. Đa số người dùng lựa chọn ứng dụng "Gemini AI" để thực hiện trào lưu này bởi khả năng xử lý hình ảnh nhanh chóng. Người dùng chỉ cần tải lên một bức ảnh chân dung cá nhân, sau đó nhập câu lệnh mô tả như: “cô gái/chàng trai cầm ô trong suốt, tuyết rơi nhẹ, ánh sáng mờ ảo, biểu cảm trầm buồn" là vài giây sau, bức ảnh hoàn chỉnh đã xuất hiện.

Nếu bức ảnh chưa được ưng ý, người dùng còn có thể tiếp tục yêu cầu AI điều chỉnh như tăng độ dày của tuyết, thay đổi ánh sáng, chỉnh lại thần thái, hoặc thêm chi tiết như áo khoác len dài, khăn choàng ấm... cho đến khi ra được kết quả hài lòng.

Ngoài "Gemini AI", người dùng cũng có thể sử dụng nhiều ứng dụng chỉnh ảnh khác như: “Xinghui”, “Xingtu”, “Meitu”,… để tạo ra những bức hình "rất điện ảnh" dưới tuyết với nhiều mẫu có sẵn.

Khả năng chỉnh sửa những bức ảnh này được đánh giá cao về độ chân thực. Tuy nhiên, bên cạnh sự tiện lợi và sáng tạo, trend này cũng đang đặt ra không ít lo ngại về nguy cơ rò rỉ dữ liệu khuôn mặt, dữ liệu cá nhân, đồng thời tạo cơ hội cho kẻ xấu mạo danh và tấn công lừa đảo.

Khảo sát ý kiến nhiều người bắt trend “mùa đông tuyết rơi” trên địa bàn Hà Tĩnh, phần lớn người dùng khi tiếp xúc với cách tạo ảnh này thường không đọc kỹ điều khoản sử dụng hay chính sách quyền riêng tư. Họ chia sẻ ảnh cá nhân bằng tâm lý “vui, thử nghiệm” hoặc vì mong muốn "bắt trend" tăng lượt tương tác trên mạng xã hội.

Thấy bạn bè đăng ảnh mùa đông tuyết rơi trên Facebook, bạn Nguyễn Thị Thương (22 tuổi, xã Cẩm Xuyên) tò mò tải ứng dụng về trải nghiệm. Ban đầu, Thương được sử dụng miễn phí nên khá hứng thú, cô nàng chủ động tạo ảnh cho cả gia đình. Khi thấy người nhà thích thú, Thương tiếp tục mua gói trả phí để có thêm nhiều tính năng chỉnh sửa theo ý muốn.

“Mình thấy trend này khá thú vị vì có thể biến ảnh đời thường thành ảnh nghệ thuật chỉ trong vài giây. Nhưng sau khi tìm hiểu, biết các ứng dụng tạo ảnh này dễ lộ lọt dữ liệu cá nhân, mình thực sự hoảng sợ và thấy nguy hiểm, bởi mình đã dùng ảnh của cả gia đình để tạo hình. Nếu những hình ảnh này bị đánh cắp hoặc sử dụng trái phép, hậu quả sẽ rất khó lường...”, Thương lo lắng.

Cùng quan điểm, bạn Đặng Thị Thúy Huyền (25 tuổi, phường Trần Phú) cho biết: “Những ngày gần đây, vào Facebook thấy bạn bè ai ai cũng đăng ảnh trong khung cảnh mùa đông tuyết rơi, tôi cảm thấy lo ngại về khả năng bảo mật của ứng dụng. Người dùng rất có nguy cơ bị lộ lọt thông tin cá nhân nếu không thận trọng".

Đừng để “bức ảnh đẹp” đánh đổi bằng dữ liệu cá nhân

Dù mang lại sự sáng tạo, nhưng các chuyên gia cảnh báo việc lạm dụng AI có thể gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng.

Theo Nghị định 13/2023/NĐ-CP, dữ liệu sinh trắc học, bao gồm ảnh khuôn mặt, là nhóm dữ liệu nhạy cảm, phải được bảo vệ ở cấp độ cao nhất. Tổ chức xử lý dữ liệu phải minh bạch mục đích, có sự đồng ý rõ ràng của chủ thể, không chuyển dữ liệu ra nước ngoài nếu chưa đảm bảo an toàn, và cung cấp cơ chế xóa dữ liệu theo yêu cầu. Tuy nhiên, phần lớn ứng dụng AI tạo trend hiện nay không đặt server tại Việt Nam, không minh bạch điều khoản, không cung cấp cơ chế rút lại dữ liệu, gây mất an toàn.

Phân tích sâu về vấn đề này, anh Phạm Minh Hiếu, cán bộ Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Công an tỉnh Hà Tĩnh cho biết, hiện nay, nhiều người dùng vẫn chưa nhận thức đầy đủ về các nguy cơ bảo mật khi cài đặt ứng dụng chỉnh sửa ảnh trí tuệ nhân tạo. Mặc dù đã có khá nhiều cảnh báo về nguy cơ mất an ninh hoặc lộ lọt dữ liệu khi dùng các ứng dụng không rõ nguồn gốc, nhưng hầu như mỗi khi có trend mới, nhiều người sẵn sàng dùng thử và cấp quyền thoải mái cho ứng dụng truy cập vào điện thoại.

Theo anh Hiếu, việc tạo ảnh AI “mùa đông tuyết rơi” chỉ nên thực hiện trên các ứng dụng uy tín, hạn chế cài đặt phần mềm mới và không rõ nguồn, vì dữ liệu hình ảnh cá nhân có thể bị lợi dụng để theo dõi, nhận diện hoặc phục vụ các hành vi gian lận, lừa đảo. Đồng thời, người dùng cần tạo ảnh AI có trách nhiệm, không gây ảnh hưởng xấu đến người khác.

“Trong thời đại dữ liệu số, mỗi bức ảnh rõ khuôn mặt là tài sản có giá trị cần được bảo vệ. Vì vậy, người dùng cần phải tỉnh táo để tránh lộ lọt dữ liệu sinh trắc học. Đặc biệt, giới trẻ khi sử dụng AI để tạo ảnh cần có trách nhiệm, không tự chế ảnh, bôi nhọ hay nói xấu người khác, tránh phụ thuộc quá nhiều vào các công cụ AI dẫn tới "sống ảo" mất kiểm soát” - anh Phạm Minh Hiếu nhấn mạnh.

Theo ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Công nghệ của Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia, trào lưu sử dụng ứng dụng (app) để tạo ra các hình ảnh gây cười hoặc độc đáo có thể ngay lập tức thu hút được người dùng. Tuy nhiên, cần hết sức lưu ý là những ứng dụng kiểu này sẽ đòi hỏi quyền truy cập thư mục ảnh trên thiết bị. Đây là quyền hết sức nhạy cảm và nguy cơ lộ lọt dữ liệu cá nhân là cao.

Ông Sơn lý giải, trong thời đại AI phát triển mạnh mẽ, hình ảnh không chỉ đơn thuần là những bức ảnh cá nhân mà còn trở thành nguồn dữ liệu giá trị. Dựa trên các bức ảnh được thu thập, công nghệ AI hoàn toàn có thể phân tích để xác định danh tính người dùng, sở thích, các địa điểm thường lui tới, thậm chí là mối quan hệ với người khác. Không ít trường hợp dữ liệu hình ảnh sau khi bị thu thập đã bị đem bán cho các công ty chuyên khai thác thông tin cá nhân. Tác động trước mắt có thể chỉ là người dùng bị làm phiền bởi hàng loạt quảng cáo nhắm mục tiêu, nhưng về lâu dài, nguy cơ ảnh bị sử dụng cho các hành vi lừa đảo, giả mạo hoặc thậm chí là tống tiền là hoàn toàn có thể xảy ra.

Theo ông Sơn, trong môi trường số đầy rẫy rủi ro, người dùng nên thận trọng khi tải và sử dụng các ứng dụng chưa rõ nguồn gốc. Ông nhấn mạnh rằng, không gian mạng có thể nguy hiểm, nhưng việc để lộ hay không để lộ dữ liệu cá nhân vẫn phụ thuộc phần lớn vào ý thức và lựa chọn của chính mỗi người.

Diễn đàn Hacker mũ trắng (WhiteHat) cũng cảnh báo, các ứng dụng chỉnh sửa ảnh sống ảo tích hợp AI có thể là những “cái bẫy công nghệ”. Theo đó, khi cài đặt ứng dụng, người dùng có thể bị yêu cầu cấp quyền truy cập vào ảnh, camera, bộ nhớ thiết bị và thậm chí cả dữ liệu cá nhân khác. Nếu không kiểm soát chặt chẽ, thông tin cá nhân của người dùng có thể bị thu thập và sử dụng với mục đích không mong muốn.

Bên cạnh đó là nguy cơ rò rỉ dữ liệu​. Ứng dụng chỉnh sửa ảnh, đặc biệt là những ứng dụng có nguồn gốc từ nước ngoài, có thể ẩn chứa nguy cơ rò rỉ dữ liệu người dùng. Dữ liệu ảnh và thông tin cá nhân có thể bị thu thập, lưu trữ trên máy chủ nước ngoài mà người dùng không hề hay biết.