Trám là một loại quả đặc sản tự nhiên của núi rừng xứ Lạng, có công dụng giải khát, thanh giọng, giải độc, giải rượu... Quả trám có hai loại: trám trắng và trám đen. Trám trắng thường dùng làm mứt, ô mai. Trám đen dùng làm các món kho, sốt với cá..., đặc biệt nếu làm món xôi trám đem thì ngon "quên sầu".
Cây trám đen lâu năm có chiều cao trên 20m, đường kính lên tới 90cm, thân cây to, tán xòe rộng. Để trèo lên độ cao như vậy phải là người gan dạ, có kinh nghiệm mới dám đứng trên cành trám dùng cây sào dài đập quả. Quả trám tươi cứng rơi từ trên cao xuống, người ở dưới phải đội mũ đề phòng khi đang nhặt bị quả rơi trúng đầu. Quả trám hình thoi, khi chín có màu tím thẫm, cùi màu vàng, hạt nhọn hai đầu, nhân hạt trắng ngần. Mùa thu hoạch trám bắt đầu từ tháng 7 âm lịch, kéo dài đến khoảng tháng 9 âm lịch, sau đó quả tự chín và rụng dần.
Tại các phiên chợ, trám luôn là thứ đặc sản được nhiều người tìm mua. Mọi năm giá trám thường từ 35.000 - 40.000 đồng/kg nhưng năm nay giá tăng lên tới 70.000 đồng/kg.Ảnh: Chang Liễu
Bán trám đen tại chợ Tu Đồn, thị trấn Văn Quan, cô Thiệm ở Bình Gia cho biết: “Nhà tôi có khoảng 40-50 cây trám cổ thụ do các cụ trồng trong rừng sâu. Năm nay cây cũng khá sai quả, nhưng do trám là cây thân gỗ, gốc thẳng trơn trượt nên rất khó để trèo hái. Trung bình một buổi gia đình hái được hơn 1 tạ quả và tự mang bán tự các phiên chợ chứ không bán buôn". Bà Thiệm cho biết năm trước giá trám dao động từ 30.000 - 40.000 đồng/kg, cao nhất cũng chỉ được 50.000 đồng/kg nhưng năm nay lại được giá hơn. "Từ sáng tới giờ tôi bán đã được hơn 50kg với giá 70.000 đồng/kg. Trám đen của người dân ở đây đều mọc tự nhiên, trong rừng sâu nên rất ngon, bùi và ngậy” - bà Thiệm nói.
Trám đen là món ăn nổi tiếng của Lạng Sơn, trước khi ăn phải om trám cho mềm rồi tách hạt sau đó làm những món như xôi trám, thịt kho trám, trám ngâm tương..., ăn rất bùi, thơm mà không bị ngậy. Trước đây, trám đen chỉ dùng trong gia đình, bán không được giá nên ít người quan tâm, nay cây trám đem lại giá trị kinh tế cao nên một số hộ dân đang ươm trồng, sau khoảng 7 - 8 năm cho quả.
Theo anh Quân trám năm nay được mùa, được giá, loại 1 giá lên tới 70.000 đồng/kg, loại 2, 3 dao động từ 60.000 - 65.000 đồng/kg. “Tôi phải đi vào các bản mà có trồng nhiều trám để thu mua trực tiếp của người dân. Trung bình mỗi phiên chợ hai vợ chồng bán được 2-3 tạ quả, lấy về bằng nào là bán hết sạch bằng đó”, anh nói.
