Điểm nguy hiểm là nhiều tài khoản, fanpage lừa đảo lại xuất hiện với “tích xanh”, khiến không ít người mất cảnh giác và dễ dàng chuyển tiền cho kẻ gian.

Cẩn thận với fanpage có “tích xanh”

Trường hợp mới nhất được ghi nhận là Công ty Cổ phần Đầu tư Vàng Phú Quý. Một fanpage có “tích xanh” mang tên Phú Quý Silver đã rao bán các sản phẩm bạc Kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước và Kỷ niệm 80 năm Quốc khánh - những mặt hàng mà công ty này đã ngừng sản xuất. Để tạo lòng tin, nhóm đối tượng còn tung ra hàng loạt chương trình khuyến mại hấp dẫn nhưng hoàn toàn bịa đặt, nhằm dụ người dùng chuyển tiền đặt cọc.

Chị P.T.M (Hà Nội) là người thường xuyên mua sắm trực tuyến. Khi thấy fanpage “Phú Quý Silver” có “tích xanh” đăng chương trình khuyến mại bạc Kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước với giá giảm tới 40%, chị tin tưởng đặt mua. Sau khi chuyển khoản gần 5 triệu đồng, chị không nhận được hàng như cam kết, liên hệ thì fanpage đã chặn tài khoản. Chỉ đến khi gọi trực tiếp lên Công ty Phú Quý, chị mới vỡ lẽ toàn bộ thông tin khuyến mại kia là giả mạo.

Anh N.V.H (TP.HCM) vốn có thói quen sưu tầm sản phẩm kỷ niệm, nên khi thấy trang “Phú Quý Silver” bán bạc kỷ niệm Quốc khánh 80 năm, anh lập tức đặt 2 sản phẩm để làm quà tặng. Vì trang có “tích xanh”, lại sử dụng tài khoản ngân hàng tên “PHU QUY”, anh hoàn toàn tin tưởng và chuyển khoản gần 10 triệu đồng. Sau đó, sản phẩm không bao giờ được giao và số điện thoại liên hệ cũng biến mất. Anh Hùng chia sẻ cảm giác vừa mất tiền, vừa mất niềm tin khi bị lừa ngay trên một nền tảng vốn tưởng chừng an toàn.

Trước đó, trang Thông tin Chính phủ cảnh báo người dân về việc xuất hiện fanpage giả mạo Bộ Tài chính có tên "Tiếp nhận Xử lý Thu hồi và Hoàn Trả Vốn Treo" có tích xanh sử dụng hình ảnh và thông tin của Bộ Tài chính, tự nhận là đại diện Bộ Tài chính "thu hồi tiền" cho các nạn nhân bị lừa đảo qua mạng. Trang này yêu cầu người dân nhắn tin cung cấp thông tin cá nhân và chuyển một khoản tiền "lệ phí" hoặc "chi phí xử lý" để nhận lại số tiền đã bị mất. Tuy nhiên, sau khi nhận được tiền, trang này không thực hiện bất kỳ thao tác hỗ trợ hay liên hệ giải quyết nào.

Bộ Tài chính khẳng định, trang facebook "Tiếp nhận Xử lý Thu hồi và Hoàn Trả Vốn Treo" (hoặc tương tự) giả mạo Bộ Tài chính.

Cách nhận biết fanpage lừa đảo

Theo chuyên gia an ninh mạng Vũ Ngọc Sơn - Trưởng ban Nghiên cứu, tư vấn, phát triển công nghệ và Hợp tác quốc tế, Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia, dấu tích xanh vốn được Facebook cấp để xác minh các tài khoản chính chủ của người nổi tiếng hoặc tổ chức lớn, tạo sự tin cậy trong cộng đồng.

Tuy nhiên, từ tháng 3/2023, Meta - công ty mẹ của Facebook và Instagram đã triển khai dịch vụ Meta Verified, cho phép bất kỳ cá nhân hay tổ chức nào trả phí hàng tháng đều có thể sở hữu dấu tích xanh, bất kể mức độ nổi tiếng hay độ tin cậy thực tế.

Lợi dụng chính sách này, các đối tượng lừa đảo đã chi tiền để "chính danh hóa" các Fanpage giả mạo. Không chỉ Fanpage Cổng thông tin hỗ trợ người dân an toàn thông tin, mà cả những trang như Học kỳ quân sự, Học kỳ công an… cũng đang sử dụng chiêu thức tương tự để đánh lừa người dùng mạng xã hội.

Trước đây, người dùng có thể kiểm tra độ tin cậy của một fanpage tích xanh bằng cách xem mục "Tính minh bạch của Trang" phát hiện dấu hiệu đổi tên bất thường vốn là thủ thuật phổ biến của các nhóm lừa đảo mua lại Fanpage cũ rồi đổi tên. Tuy nhiên, với các Fanpage tạo mới và mua tích xanh ngay từ đầu qua Meta Verified, phương pháp kiểm tra này không còn hiệu quả.

Ông Vũ Ngọc Sơn cảnh báo: "Facebook hiện chưa có dấu hiệu nào giúp người dùng phân biệt giữa tích xanh do nổi tiếng và tích xanh do trả phí. Vì vậy, ngay cả những Fanpage không đổi tên, mới thành lập, nhưng có tích xanh cũng có thể là giả mạo."

Một cách kiểm tra khác là xem thời điểm tạo Fanpage. Thông thường, Fanpage uy tín sẽ có lịch sử lâu dài, trong khi Fanpage lừa đảo mới lập gần đây. Tuy nhiên, chiêu “nuôi trang” tạo sẵn Fanpage tích xanh trả phí từ sớm rồi chờ đến thời điểm phát tán lừa đảo khiến người dùng khó lòng phân biệt.

Các chuyên gia khuyến cáo người dùng tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng hay chuyển tiền cho bất kỳ Fanpage nào, kể cả có dấu tích xanh. Nếu gặp trang nghi vấn, cần báo cáo với Facebook và cảnh báo cho cộng đồng để tránh rơi vào bẫy lừa đảo.

Khi có cuộc gọi lạ hoặc tiếp xúc với hội nhóm cung cấp dịch vụ trên mạng xã hội, tuyệt đối không thực hiện giao dịch chuyển tiền cho người lạ khi chưa tìm hiểu và xác minh danh tính của họ.

Người dân, đặc biệt là những ai từng bị lừa đảo tài chính, nên tuyệt đối cẩn trọng trước các trang web hoặc hội nhóm mạng xã hội liên tục chạy quảng cáo, mời chào để lấy lại tiền đã mất.

Trao đổi với PV Báo Tri thức và Cuộc sống về vấn đề này, luật sư Nguyễn Ngọc Hùng - Trưởng Văn phòng luật sư Kết Nối (Đoàn luật sư TP Hà Nội) cho biết, thủ đoạn lợi dụng tài khoản Facebook tích xanh để lừa đảo người dùng là một hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng và có thể bị xử lý hình sự theo quy định hiện hành. Tài khoản Facebook tích xanh thường được coi là tài khoản chính chủ, có độ tin cậy cao hơn, do đó, việc lợi dụng tính chất này để lừa đảo sẽ gây ra nhiều hệ lụy cho người dùng và xã hội.

Theo quy định tại Điều 174 của Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản được định nghĩa là việc sử dụng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tài sản của người khác. Việc lợi dụng tài khoản Facebook tích xanh để giả mạo, lừa đảo người khác nhằm mục đích chiếm đoạt tài sản có thể được xem là hành vi lừa đảo. Nếu giá trị tài sản chiếm đoạt từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng, người phạm tội có thể bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm. Nếu giá trị tài sản chiếm đoạt lớn hơn, mức phạt sẽ tăng lên, có thể lên đến 20 năm tù hoặc tù chung thân trong trường hợp chiếm đoạt tài sản trị giá từ 500.000.000 đồng trở lên. Ngoài ra, theo Điều 341 của Bộ luật Hình sự 2015, hành vi làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức cũng có thể được áp dụng nếu người lừa đảo sử dụng các tài liệu giả mạo để thực hiện hành vi lừa đảo. Hành vi này có thể bị xử lý hình sự với mức phạt tù lên đến 7 năm.

Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng - Trưởng Văn phòng luật sư Kết Nối (Đoàn luật sư TP Hà Nội).

Theo đó, người sử dụng tài khoản tích xanh để thực hiện hành vi lừa đảo sẽ phải đối mặt với các hình phạt nghiêm khắc. Người phạm tội không chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự mà còn có thể phải bồi thường thiệt hại cho nạn nhân. Bên cạnh đó, người thực hiện hành vi lừa đảo qua mạng xã hội còn có thể bị xử lý hành chính theo Nghị định số 15/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh mạng đối với các hành vi vi phạm khác.