Trước sự ra đời của hàng loạt món đồ chơi hiện đại, khiến những đồ chơi truyền thống dần vắng bóng. Đến nay, phố cổ Hà Nội chỉ còn lại duy nhất một gia đình gắn bó với nghề làm thiên nga bông – đó là gia đình bà Vũ Thị Thanh Tâm, ở phố Hàng Lược.
Nhà bà Tâm ở tầng 3 một ngôi nhà nằm sâu trong ngõ nhỏ trên phố Hàng Lược (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội). Căn nhà nhỏ yên bình với không khí nhẹ nhàng vẫn còn phảng phất chút dư vị của thời bao cấp.
Năm nào cũng vậy, cứ đến mùa Tết Trung Thu, phố Hàng Lược lại xuất hiện một quầy hàng khiêm tốn, nằm lọt thỏm giữa những gian đồ chơi hiện đại.
Thiên nga bông là món đồ chơi Trung thu truyền thống mà chỉ có những thế hệ đi trước mới biết đến.
Chỉ từ những vật liệu đơn giản như bông, giấy kim tuýen, giấy màu, dây thép, xốp cao su... qua bàn tay của người thợ già như được thổi hồn thành những chú thiên nga xinh đẹp.
"Cái khó của công việc này là tạo hình từ những chi tiết nhỏ, và đặc biệt phải phân biệt được mình đang làm con thiên nga hay con vịt" - bà chia sẻ.
Thiên nga bông ở đây làm toàn bộ bằng tay và có nhiều chi tiết nhỏ, nên năm nào gia đình cũng phải chuẩn bị nguyên liệu từ trước Trung thu hàng tháng.
Khi ở thời điểm hoàng kim, vẫn chỉ có đồ chơi truyền thống, thiên nga bông luôn là mặt hàng được săn đón mỗi dịp Trung thu về.
Từ ngày có đồ chơi nước ngoài vào thì đồ chơi Trung thu truyền thống nói chung, cũng như thiên nga bông nói riêng đã dần bị lép vế.
Những lẵng thiên nga bông đầy màu sắc treo trên ban công gác xép, để dưới sàn nhà la liệt.
Thời gian chuẩn bị mất khoảng 1 tháng nhưng để làm ra thành phẩm chỉ mất khoảng 30 phút đến một tiếng.
Mỗi một con thiên nga có dáng đứng và dáng cổ khác nhau, cách đính vào lẵng cũng khác nhau, tùy theo tay người uốn mà dáng thiên nga cũng rất đa dạng.
Căn nhà nhỏ nơi sản xuất thiên nga bông luôn là nơi tập trung của tất cả mọi người trong gia đình bà Tâm mỗi khi rằm tháng 8 về.
Tính đến nay, những người còn làm thiên nga bông chỉ đếm được trên đầu ngón tay, trong đó gia đình bà Tâm là có truyền thống lâu đời nhất.
