Thà đi tù còn hơn bồi thường, “chuẩn lệch” trong ý thức tài xế

Tối 14/9, Cơ quan Cảnh sát điều tra, Công an TP Hà Nội đã ra quyết định tạm giữ hình sự đối tượng Đinh Văn Long (SN 1974, trú tại xã An Bình, tỉnh Phú Thọ) để làm rõ hành vi giết người.

Theo điều tra, sau khi gây tai nạn khiến một nữ sinh ngã xuống đường, Long đã không dừng lại mà tiếp tục điều khiển xe bồn, cố tình kéo lê nạn nhân dẫn đến tử vong rồi bỏ trốn khỏi hiện trường.

Các nhân chứng cho biết, sau cú va chạm, nạn nhân bị hất văng sang một bên. Tuy nhiên, điều gây phẫn nộ là chiếc xe bồn không hề giảm tốc, cũng không có dấu hiệu phanh, khiến dư luận nghi ngờ tài xế đã cố ý cán qua người nữ sinh.

Đến khoảng 19h ngày 13/9, Long tới Công an xã Phú Xuyên đầu thú. Tại cơ quan công an, đối tượng thừa nhận cố ý kéo lê nạn nhân sau khi va chạm. Lý do mà Long đưa ra gây sốc: muốn nạn nhân tử vong để không phải bồi thường dân sự. “Sẵn sàng đi tù còn hơn phải chịu trách nhiệm bồi thường”, Long khai.

Kết quả xét nghiệm cho thấy Long không sử dụng rượu bia hay ma túy trước khi gây án.

Cơ quan điều tra đánh giá, hành vi của Đinh Văn Long là tàn nhẫn, vô nhân tính, mang động cơ đê hèn.

Vụ việc khiến dư luận cả nước rúng động. Nhiều người đặt câu hỏi: đây chỉ là quyết định trong cơn hoảng loạn, hay là một “quan điểm nghề nghiệp” đã được tính toán từ trước?

Trao đổi với PV Tri thức và Cuộc sống, Thượng tá, Tiến sĩ (TS). Đào Trung Hiếu, chuyên gia tội phạm học Đào Trung Hiếu nhận định, hành vi của tài xế Đinh Văn Long không chỉ là phản ứng hoảng loạn mà nhiều khả năng là sự nội tại hóa một chuẩn lệch.

Trong giới tài xế, câu “thà đâm chết còn hơn nuôi cả đời” đã tồn tại như một “luật ngầm”. Điều này khiến một số người hình thành quan điểm sai lệch từ trước: khi rơi vào tình huống, họ không cân nhắc cứu người mà lập tức chọn phương án cực đoan.

“Ở góc độ tội phạm học, đó không còn là lỗi vô ý hay bột phát, mà là sự lựa chọn hành vi có chủ đích dựa trên niềm tin lệch lạc, phản ánh sự xuống cấp nghiêm trọng về ý thức pháp luật và đạo đức xã hội. Điều đáng báo động là sự chuẩn hóa “lý luận phi pháp” này khiến hành vi giết người bị hợp lý hóa trong tâm trí kẻ vi phạm”, ông Hiếu nói.

Luật pháp, giáo dục và bảo hiểm: Bộ ba giải pháp chặn đứng “luật ngầm”

Theo tìm hiểu của phóng viên, đây không phải là sự việc đầu tiên có tính chất đau lòng như vậy. Trước đó, một vụ tương tự xảy ra vào khoảng 12h ngày 28/8/2024 trên Quốc lộ 51. Thời điểm đó, xe tải biển số 71H-012… do tài xế Đỗ Minh Tân (SN 1996, quê tỉnh Bến Tre) điều khiển khi đi qua khu phố Hương Phước, phường Phước Tân (TP Biên Hòa) và rẽ vào một công ty đã va chạm với xe máy.

Hình ảnh từ camera cho thấy tài xế dừng xe vài giây sau cú va chạm nhưng sau đó tiếp tục điều khiển, cán qua người nạn nhân. Hậu quả làm anh Tô Hoàng Dũng (quê Bình Dương) tử vong tại chỗ. Toàn bộ diễn biến được camera hành trình của một xe đi phía sau ghi lại.

Tương tự, một vụ việc gây phẫn nộ khác từng xảy ra tại Hà Tĩnh năm 2016. Theo cáo trạng của VKSND Hà Tĩnh, vào khoảng 16h ngày 31/5/2016, Phan Đình Quân (SN 1980, trú tỉnh Hà Tĩnh) điều khiển xe tải BKS 38C-073.05 trên quốc lộ 1A. Khi tới Km 548 (xã Kỳ Tiến, huyện Kỳ Anh cũ), Quân rẽ phải vào đường liên xã, gây tai nạn với xe máy điện BKS 38M1-218.54 do Hoàng Đức Phượng (SN 1998) điều khiển; nạn nhân bị cuốn vào gầm xe.

Biết đã gây tai nạn, Quân xuống xem và thấy Phượng nằm bất động trước bánh sau bên phụ. Sau đó Quân quay lên xe, tiếp tục cho xe tiến lên, đè qua đầu nạn nhân khiến nạn nhân vỡ sọ, tử vong. Quân sau đó bị khởi tố theo tội “Vi phạm các quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ” (Điều 202 BLHS).

Những vụ việc trên đã khiến dư luận bàng hoàng và đặt ra nhiều câu hỏi về đạo đức, trách nhiệm của người điều khiển phương tiện. Trong thực tế, một số tài xế từng truyền miệng câu nói phản cảm: “Thà giết chết còn hơn nuôi sống cả đời”, khiến nhiều người lo ngại sự tồn tại của một “luật ngầm” nguy hiểm trong một bộ phận lái xe.

Chuyên gia Đào Trung Hiếu cho hay, câu chuyện “luật ngầm” phản ánh hai tầng suy thoái. Một là thiếu hiểu biết pháp luật: họ không biết rằng cố ý gây chết người sẽ bị xử rất nặng, hoàn toàn không “đỡ” hơn việc gây thương tích. Hai là mất chuẩn đạo đức nghề nghiệp: thay vì coi việc cứu người là phản xạ, một số tài xế coi sinh mạng là “gánh nặng” tài chính.

“Đây là dấu hiệu xã hội đáng báo động, cho thấy khoảng trống trong giáo dục pháp luật và nhân cách nghề nghiệp, đồng thời phản ánh tác động tiêu cực của áp lực kinh tế, môi trường làm việc khắc nghiệt và văn hóa truyền miệng sai lệch”, ông Hiếu cho hay.

Để tránh những vụ việc đau lòng tương tự, TS. Đào Trung Hiếu cho rằng, cần đồng bộ nhiều giải pháp. Về pháp luật, phải quy định rõ tình tiết tăng nặng với hành vi bỏ mặc, kéo lê hay cố ý gây chết người sau va chạm; xử lý nghiêm và công khai các bản án để phá vỡ “luật ngầm”.

Về giáo dục, đưa nội dung pháp luật, đạo đức nghề nghiệp, kỹ năng cứu người vào chương trình sát hạch và đào tạo định kỳ cho tài xế, nhất là xe tải, xe bồn, container. Về an sinh và bảo hiểm, xây dựng cơ chế bảo hiểm trách nhiệm dân sự minh bạch, hiệu quả để tài xế không còn tâm lý “gánh nặng cả đời” mà sinh ra hành vi tiêu cực.

Về văn hóa xã hội, truyền thông phải liên tục tôn vinh gương tài xế cứu người, lên án hành vi vô cảm, giúp hình thành chuẩn mực mới: “Cứu người trước, xử lý sau”.

“Khi pháp luật nghiêm minh, giáo dục đầy đủ, bảo hiểm giảm áp lực, và văn hóa xã hội nhân văn, “luật ngầm” kia sẽ tự tan biến”, ông Hiếu nhấn mạnh.