Nằm ở phường An Hòa, thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang, lăng mộ Hội đồng Suông là một quần thể kiến trúc phức tạp, được coi là khu lăng mộ cổ độc đáo bậc nhất Nam Bộ.
Theo các tư liệu lịch sử, Hội đồng Suông tên thật Hà Mỹ Suông, là một đại điền chủ người Việt gốc Hoa có thế lực rất lớn ở đất Hà Tiên xưa. Vào năm 1936, ông đã chi khoảng 3.000 lạng vàng để xây mộ cho cha mẹ.
Ông đã thuê 60 người gánh đất suốt 6 tháng đắp nên một quả đồi cao 5 mét để tạo mặt bằng xây mộ. Ông mất khi khu lăng mộ hoành tráng xây dựng cho cha mẹ vẫn còn dang dở. Đến năm 1938 thì khu mộ hoàn thành.
Về tổng quan, lăng mộ Hội đồng Suông là một quần thể kiến trúc phức tạp, với trung tâm là nơi đặt mộ phần có diện tích 7 mét x 7 mét, được xây hoàn toàn bằng đá cẩm thạch nhập từ Italia.
Hai bên mộ có hai hòn non bộ rất lớn được làm bằng đá ong, cũng là hai vòm cổng dẫn vào đền thờ ở phía trong cùng của quần thể lăng mộ.
Khu đền là một ngôi nhà hai gian ba chái, được xây dựng theo lối kiến trúc kiểu đình chùa truyền thống của người Hoa. Đây chính là nơi ẩn giấu một điều bất ngờ của khu lăng mộ.
Theo đó, dưới nền của đền thờ là một tầng hầm rộng hàng trăm mét. Lối vào khu hầm được xây dựng ở góc phía Tây khu lăng mộ, thoạt nhìn có thể lầm tưởng là một nhà kho.
Sau cánh cổng của lối vào này là một đường hầm dài hàng chục mét, trên vách hầm có những tranh tượng phù điêu miêu tả cảnh thập điện, những cảnh rùng rợn gọi là “đường xuống âm phủ”.
Đường hầm này dẫn vào một gian phòng lớn, chứa được đến vài chục người. Được ngụy trang dưới vỏ bọc của một địa điểm sinh hoạt tâm linh kỳ bí, khu hầm phía dưới lăng mộ Hội đồng Suông đã được sử dụng như một cơ sở cách mạng trong suốt nhiều năm.
Vào năm 1941, tầng hầm này là nơi diễn ra cuộc họp của Tỉnh ủy Hậu Giang, sau đó thành lập Tỉnh ủy Lâm thời Rạch Giá.
Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, đây là nơi ẩn náu của nhiều chiến sĩ cách mạng. Các hoạt động bí mật ở nơi đây đã không bị phát hiện trong suốt nhiều thập niên...
Vào năm 1998, lăng mộ Hội đồng Suông đã được xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh. Mỗi năm, nơi đây thu hút nhiều du khách từ khắp các tỉnh, thành về tham quan và tìm hiểu về lịch sử.
