Mẫu pháo phòng không tự hành 2S38 Derivatsiya ra mắt lần đầu tại Diễn đàn Quân sự Quốc tế Army 2017, hiện mẫu chiến đấu đã qua thử nghiệm dã ngoại nhiệt độ thấp tại Nizhny Novgorod và qua thực chiến tại chiến trường Syria, Ukraine.
Các thông số kỹ thuật: xe nặng 18-23 tấn, dài 7,8m, rộng 3,23m, cao 2,4m; được trang bị pháo chính 57mm (cơ số đạn 148 viên, góc tầm (-5)-(75) độ, góc hướng 360 độ), tổ hợp chống tăng Kornet, súng phòng không 12,7mm; tốc độ đường nhựa 70km/h, tốc độ bơi 10km/h, dự trữ hành trình 600km, có thể vượt chướng ngại cao 0,8m, hào 2,5m; kíp xe 3 thành viên.
Xe chiến đấu 2S38 Derivatsiya dựa trên khung gầm xe chiến đấu bộ binh BMP-3, được trang bị một trạm vũ khí điều khiển từ xa gắn pháo 2А90 cỡ nòng 57mm và một súng máy 12,7mm gắn bên ngoài.
Tổ hợp 2S38 Derivatsiya bao gồm tổ hợp pháo phòng không ZAK-57 (do Viện Nghiên cứu Khoa học Trung ương Burevestnik thiết kế) trên khung gầm BMP-3; xe 9Т260 trên khung gầm Ural-4320-30 hoặc Ural-63704-0010 với cấu hình 6x6 (để vận chuyển và nạp đạn, chất lỏng làm mát cho pháo).
Cùng tổ hợp còn có xe vận chuyển trên khung gầm Ural-4320-30; xe bảo dưỡng 9В9005 2В119 trên khung gầm Ural-4320-1812-31. 9T260 có thể nạp lại đạn cho đồng thời hai tổ hợp 2S38 SPAAG trong 20 phút.
Vỏ thép và tháp pháo của phương tiện phòng không này được chế tạo từ hợp kim nhôm. Vỏ giáp phía trước là giáp composite, có khả năng chống đạn xuyên giáp 30mm; các phần còn lại có thể chống đạn xuyên giáp 14,5mm. Khả năng bảo vệ có thể được tăng cường bằng việc bổ sung giáp phản ứng nổ.
Xe 2S38 cũng được trang bị hệ thống bảo vệ kíp xe khỏi các tác nhân hóa-xạ-sinh, hệ thống chữa cháy tự động, ống phóng lựu đạn khói ngụy trang (ngoài khả năng tạo màn khói bằng cách bơm nhiên liệu vào ống xả khí thải - giống như các phương tiện chiến đấu thời Liên Xô).
2S38 được trang bị động cơ diesel UTD-29 V-10, công suất 500 mã lực, dùng hộp số sàn với 4 số tiến và 2 số lùi. Động cơ được gắn ở phía sau để phân bổ trọng lượng tốt hơn và cải thiện khả năng lội nước.
Xe có hệ thống treo khí nén, có thể được điều chỉnh để phù hợp với địa hình, và có thể lội nước hoàn toàn nhờ 2 hệ thống đẩy nước, có thể bắn trong khi đang bơi. Nó cũng được lắp một lưỡi dao phía trước và có thể tự đào ủi để tạo vị trí phòng thủ.
2S38 Derivatsiya có thể sử dụng cả loại đạn 57mm hiện có, cũng như đạn xuyên giáp và đạn điều khiển điện tử - dẫn đường và kích nổ từ xa, như các nước phương Tây đang sử dụng, giúp tiết kiệm chi phí và mang lại sự đa dạng trong phương thức tác chiến.
Pháo 57mm có tốc độ bắn 120 viên/phút, có thể tấn công các mục tiêu bay với tốc độ tối đa 1.800km/h, với khả năng tiêu diệt nhiều mục tiêu trên không ở cự ly tối đa 6-8km. Người Nga thậm chí còn tự tin rằng, trong một số trường hợp, loại pháo tự hành này có thể tiêu diệt mục tiêu chỉ với hai phát bắn.
Đây được coi là thông số ấn tượng, vì nhiệm vụ đánh chặn các mục tiêu trên không thường được phó thác cho pháo cao tốc hoặc tên lửa dẫn đường.
Kết hợp với hệ thống điều khiển hỏa lực hiện đại, pháo tự hành 2А90 có thể bảo vệ hiệu quả lực lượng mặt đất không chỉ trước các cuộc tấn công của UAV, mà còn từ tên lửa hành trình, trực thăng và máy bay tấn công…, cũng như tiêu diệt các mục tiêu mặt đất, xe cộ và bộ binh đối phương ẩn nấp trong các tòa nhà và công sự dã chiến…
Với tốc độ bắn cao, Derivatsiya có khả năng bắn hàng loạt đạn và kích nổ tất cả đạn đồng thời, đám mảnh đạn quét sạch bất kỳ máy bay không người lái nào bay tới từ bầu trời.
Xét về tầm bắn, Derivatsiya có thể so sánh với tên lửa chống tăng UMTAS dẫn đường bằng laser của NATO, cũng như các hệ thống đạn thông minh Roketsan MAM-C và MAM-L được Không quân Thổ Nhĩ Kỳ sử dụng ở Trung Đông.
Không giống như phiên bản đầu, hệ thống pháo phòng không 2S38 Derivatsiya-PVO, được trưng bày tại Army-2019, có hệ thống điều khiển hỏa lực được cải tiến với các thiết bị ngắm bằng radar đa kênh.
Hệ thống phòng không Derivatsiya tích hợp các hệ thống phát hiện và theo dõi thụ động, sử dụng thiết bị ngắm nhiệt thay vì radar để phát hiện và theo dõi các mục tiêu trên không.
Nó có thể phát hiện máy bay tấn công mặt đất A-10 Thunderbolt II ở cự li lên tới 6.400-12.300m tùy thuộc vào chế độ làm việc, các UAV nhỏ như IAI Bird Eye 400 - cự li 700-4.900m. Khí tài trinh sát quang điện tử có trường quan sát rộng, bao quát 360 độ với tầm rà quét trên 12km.
Một điểm đặc biệt của khẩu pháo chính của Derivatsiya là tính mô đun của nó, có thể được lắp đặt trên cả các nền tảng hạng nặng, dưới dạng bệ hoặc xe thiết giáp bánh xích hạng năng, cũng như trên xe chiến đấu bộ binh BRM-3 hoặc xe trinh sát BRM-3K.
Cũng có một phiên bản AU-220M dành cho máy bay vận tải, biến sức mạnh chiến đấu của Il-76 hoặc An-12 tương đương với C-130 Hercules của Mỹ. Đối với máy bay vận tải quân sự, AU-200M được sản xuất với cỡ nòng 30 và 105mm.
