Theo tìm hiểu của Báo Tri thức và Cuộc sống, trong lịch sử tham gia 19 gói thầu của Công ty TNHH Dịch vụ và Thương mại Mỹ Giang (Công ty Mỹ Giang), có duy nhất 1 gói thầu nhà thầu này bị loại. Việc phân tích chi tiết gói thầu này, đối chiếu với các gói thầu mà công ty trúng khi không có cạnh tranh, đã minh họa rõ nét vai trò sống còn của tính cạnh tranh trong việc đảm bảo hiệu quả kinh tế của hoạt động đấu thầu.
Gói thầu trượt: Khi cạnh tranh phát huy tác dụng
Sự việc diễn ra vào tháng 12/2024 tại Trường Tiểu học Tam Hiệp (huyện Phúc Thọ, Hà Nội). Trường tổ chức Gói thầu 01: Mua sắm suất ăn trưa cho học sinh bán trú (KHLCNT số PL2400277107-00).
Gói thầu này được tổ chức minh bạch theo hình thức Chào hàng cạnh tranh (CHCT) qua mạng, với giá gói thầu là 852.600.000 đồng.
Theo Báo cáo đánh giá E-HSDT (Hồ sơ dự thầu điện tử) số 30.2-11/2024/BC/HH, gói thầu đã thu hút sự tham gia của 2 nhà thầu, tạo ra một cuộc cạnh tranh thực sự giữa Công ty Cổ phần Thương mại Thủy Hữu Nguyên; Công ty TNHH Dịch vụ và Thương mại Mỹ Giang.
Kết quả đánh giá về giá cho thấy sự chênh lệch:
- Công ty Cổ phần Thương mại Thủy Hữu Nguyên chào giá 765.600.000 đồng (Xếp hạng 1).
- Công ty Mỹ Giang chào giá 783.000.000 đồng (Xếp hạng 2).
Ngày 04/12/2024, bà Nguyễn Thị Minh Phương, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Tam Hiệp, đã ký Quyết định số 208/QĐ-THTH phê duyệt kết quả này. Do có giá chào cao hơn đối thủ, Công ty Mỹ Giang đã trượt thầu.
Gói thầu này đã đạt được hiệu quả kinh tế ấn tượng với tỷ lệ tiết kiệm lên tới 10,2% (tương đương tiết kiệm được 87.000.000 đồng).
Khi cạnh tranh, nhà thầu buộc phải giảm giá
Quy luật này cũng được khẳng định qua các gói thầu khác có sự cạnh tranh. Ví dụ, tại gói thầu của Trường Tiểu học Thọ Lộc (tháng 12/2024), Công ty Mỹ Giang đã phải cạnh tranh với chính Công ty Cổ phần Thương mại Thủy Hữu Nguyên. Để trúng thầu lần này, Công ty Mỹ Giang đã chào giá 765.600.000 đồng (giảm sâu so với mức giá chào tại Trường Tam Hiệp), đạt tỷ lệ tiết kiệm 10,2%.
Kịch bản "một mình một ngựa" và tỷ lệ tiết kiệm 0%
Trái ngược với các ví dụ trên, khi gói thầu thiếu vắng sự cạnh tranh, kết quả lại hoàn toàn khác biệt.
Tại Trường Tiểu học Thị trấn Phúc Thọ (huyện Phúc Thọ cũ). Ngày 28/11/2024, bà Huỳnh Thị Thanh Hoa, Hiệu trưởng nhà trường, ký Quyết định số 41.3/QĐ-TH phê duyệt KQLCNT gói thầu cung cấp suất ăn năm học 2024 - 2025.
Gói thầu này cũng áp dụng hình thức CHCT qua mạng, với giá gói thầu là 1.786.400.000 đồng.
Tuy nhiên, theo Báo cáo đánh giá E-HSDT số 1122.01/BC-HL, tại thời điểm mở thầu, chỉ có duy nhất Công ty Mỹ Giang nộp hồ sơ dự thầu. Trong tình thế không có đối thủ cạnh tranh, Công ty Mỹ Giang đã trúng thầu với giá 1.786.400.000 đồng, bằng chính xác giá gói thầu. Tỷ lệ tiết kiệm là 0%.
Hệ lụy của việc triệt tiêu cạnh tranh năm 2025
Sự đối lập rõ ràng giữa các gói thầu trên đã minh chứng: Tính cạnh tranh là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả kinh tế của gói thầu.
- Gói có cạnh tranh (Trường Tam Hiệp, Trường Thọ Lộc 2024): Tiết kiệm 10,2%.
- Gói không cạnh tranh (Trường Thị trấn Phúc Thọ 2024): Tiết kiệm 0%.
Tuy nhiên, bước sang năm học 2025-2026, như đã phân tích ở Kỳ 2 và Kỳ 3, 12/12 gói thầu mà Công ty Mỹ Giang trúng đều áp dụng hình thức "Lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt" với quy trình rút gọn, loại bỏ cơ chế cạnh tranh công khai về giá.
Kết quả là 10/12 gói thầu có tỷ lệ tiết kiệm 0%. Tổng giá trị của 12 gói thầu này là 39.531.780.000 đồng.
Nếu giả định rằng, các gói thầu này được tổ chức đấu thầu cạnh tranh (như CHCT qua mạng) và đạt được tỷ lệ tiết kiệm trung bình khoảng 8-10% (tương tự các gói thầu năm 2024), thì số tiền có thể tiết kiệm được cho nguồn vốn (ngân sách và phụ huynh) sẽ dao động từ 3,1 tỷ đến gần 4 tỷ đồng.
Việc hàng loạt chủ đầu tư đồng loạt chuyển hướng sang áp dụng hình thức LCNT đặc biệt, dẫn đến việc triệt tiêu cạnh tranh và làm mất đi hiệu quả kinh tế đáng kể, đặt ra nghi vấn lớn về trách nhiệm của các chủ đầu tư trong việc tuân thủ các nguyên tắc cơ bản của Luật Đấu thầu: Cạnh tranh, Công bằng, Minh bạch và Hiệu quả kinh tế.
Báo Tri thức và Cuộc sống tiếp tục thông tin./.
[Kỳ 5:] Đấu thầu suất ăn học đường: Chuyên gia chỉ ra dấu hiệu lạm dụng quy định "trường hợp đặc biệt".
