Kharkov không chỉ là thành phố lớn thứ hai ở Ukraine, mà còn là vị trí chiến lược, nó nằm ở phía đông bắc Ukraine, gần biên giới Nga; tại đây không chỉ có cơ sở công nghiệp quan trọng, mà còn là trung tâm vận tải và hậu cần của khu vực đông bắc Ukraine.
Việc kiểm soát Kharkov không chỉ kiểm soát quyền tiếp cận quan trọng vào nội địa Ukraine, mà còn kiểm soát toàn diện miền đông Ukraine. Là vị trí chiến lược, sự tồn tại của Kharkov không chỉ liên quan đến toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine, mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến chiều hướng của toàn bộ tình hình chiến tranh.
Chính vì tầm quan trọng của Kharkov mà Nga đã quyết định tập trung lực lượng lớn vào cuộc tấn công. Nga biết rất rõ rằng, việc chiếm được thành phố này không chỉ giành được lợi thế quân sự mang tính quyết định, mà còn giáng một đòn tâm lý nặng nề vào Ukraine. Đối với Nga, đây không chỉ là việc thành lập “vùng đệm an toàn”, mà còn là cuộc chiến thể hiện sức mạnh và sự quyết tâm.
Tuy nhiên trong giai đoạn đầu, trên tuyến phòng thủ tiền phương ở Kharkov, chỉ có 5 lữ đoàn chiến đấu của Quân đội Ukraine, nhưng đã chiến đấu hết mình để bảo vệ. Nhiệm vụ của họ là ngăn chặn cuộc tấn công của Nga, câu giờ để rút lui và triển khai chiến lược sau đó.
Ban đầu, việc triển khai Quân đội Ukraine trên mặt trận Kharkov đã được lên kế hoạch cẩn thận. 5 lữ đoàn chiến đấu đã thiết lập tuyến phòng thủ ở khu vực sát biên giới, nhiệm vụ của họ là chống lại cuộc tấn công của Nga và bảo vệ vị trí chiến lược Kharkov. Tuyến phòng thủ của họ bao gồm nhiều công sự, trận địa phòng ngự và một số tuyến đường rút lui dự phòng trong trường hợp khẩn cấp.
Quân đội Ukraine ban đầu hy vọng tuyến phòng thủ này có thể ngăn chặn hiệu quả bước tiến của Quân đội Nga và câu giờ cho các cuộc phản công tiếp theo. Được trang bị vũ khí phòng không và tên lửa chống tăng mới nhất, chúng được xây dựng để ổn định mặt trận, bằng cách tiêu diệt nhanh chóng thiết giáp và sức mạnh không quân của Nga.
Tuy nhiên, điều Quân đội Ukraine không ngờ là Không quân Nga đã tiến hành một cuộc không kích dữ dội như vậy. Sau khi các cuộc không kích của Nga bắt đầu, tuyến phòng thủ của Quân đội Ukraine nhanh chóng bị tổn thất nặng nề.
Mặc dù lực lượng phòng không của Ukraine được bố trí, nhưng họ không thể làm gì, khi Không quân Nga đã sử dụng bom lượn có điều khiển tấn công từ xa. Các cuộc không kích của Nga đã phá hủy chính xác vị trí quan trọng của Quân đội Ukraine, khiến việc phối hợp hiệp đồng và chỉ huy của Quân đội Ukraine vô cùng khó khăn.
Sau khi “làm mềm trận địa”, cuộc tấn công trên bộ mới bắt đầu, tuyến phòng thủ của Ukraine dần sụp đổ. Dù Quân đội Ukraine chống trả quyết liệt, nhưng cuối cùng họ phải lựa chọn rút lui và tập trung về hướng thành phố Volchansk và thị trấn Liptsy.
Quân đội Ukraine hy vọng sẽ tổ chức lại hệ thống phòng thủ ở Volchansk và sử dụng lợi thế địa hình cũng như sức mạnh chiến đấu còn lại để chống lại cuộc tấn công của Nga. Tuy nhiên, cuộc tấn công của Nga không cho quân Ukraine cơ hội để thở.
Quân đội Ukraine ở Volchansk cũng gặp phải các cuộc tấn công ác liệt. Mặc dù có 7 lữ đoàn chiến đấu, nhưng họ vẫn không thể chống lại những đợt tấn công liên tục của Quân đội Nga. Đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan này, các lựa chọn của Quân đội Ukraine trở nên hạn chế.
Trên cánh trái, Quân đội Ukraine phải rút lui và tiến về phía Liptsy. Chuỗi rút lui này đồng nghĩa với việc các tuyến phòng thủ của Quân đội Ukraine ở Kharkov và các khu vực lân cận đã sụp đổ hoàn toàn.
Kế hoạch ban đầu của Quân đội Ukraine dựa vào tuyến phòng thủ vững chắc nhằm ngăn chặn Quân đội Nga đã bị phá sản hoàn toàn và Quân đội Ukraine bị tổn thất nặng nề trong trận đánh này. Trước tình hình như vậy, họ chỉ có thể tiếp tục chiến đấu trên tuyến phòng thủ mới, với hy vọng tìm ra bước đột phá mới, để lật ngược tình thế.
Kết quả là Quân đội Ukraine ban đầu có 5 lữ đoàn chiến đấu, với tổng quân số khoảng 7.000 người. Cuối cùng, sau những cuộc rút lui và chiến đấu liên tục, lực lượng này chỉ còn lại khoảng 1.000 quân.
Tuy nhiên, lực lượng ban đầu của Quân đội Ukraine đã thành công khi cầm chân được quân Nga, để Bộ Tổng tham mưu Quân đội Ukraine có đủ thời gian để tăng viện cho mặt trận Kharkov. Các đơn vị được rút từ các chiến trường khác đã kịp thời ngăn quân Nga tấn công và làm tiền đề cho các cuộc phản công sau này. (Nguồn ảnh: CNN, Forbes, Reuters, Ukrinform).
