Ung thư tuyến giáp tăng 20% trong 10 năm
Theo thống kê của Mỹ và một số quốc gia, tỷ lệ người dưới 40 tuổi mắc ung thư tuyến giáp đã tăng 20% trong 10 năm gần đây. Có nhiều bệnh nhân dưới 18 tuổi đã mắc loại ung thư này và phải cắt bỏ toàn bộ tuyến giáp.
Lượng bệnh nhân 20-30 tuổi đến khám và phát hiện mắc ung thư tuyến giáp cũng tương đối nhiều, do đó dù còn trẻ mọi người cũng cần chẩn đoán và điều trị sớm.
Hiện nay khoa học chưa tìm thấy nguyên nhân rõ ràng nào sinh bệnh ung thư tuyến giáp. Hầu hết các nghiên cứu đều chỉ đưa ra các yếu tố nguy cơ cao dễ mắc bệnh. Hiệp hội các nhà ung thư Hoa Kỳ đã đưa ra 1 số yếu tố nguy cơ hay gặp như sau:
- Tiền sử xạ trị vùng cổ hoặc tiền sử tiếp xúc, chiếu tia X hay các tia liên quan tới máy chụp CT.
- Chế độ ăn thiếu hoặc quá nhiều Iod làm tăng nguy cơ mắc các bướu giáp đơn thuần cũng như ung thư tuyến giáp thể nang.
- Tiền sử mắc các bệnh tuyến giáp mạn tính như viêm tuyến giáp mạn tính Hashimoto hoặc viêm tuyến giáp bán cấp De Quervain… có nguy cơ cao mắc ung thư tuyến giáp cao hơn.
- Trong ung thư tuyến giáp thể tủy, có liên quan chặt chẽ với tính chất gia đình và di truyền. Thường những bệnh nhân ung thư tuyến giáp thể tủy thường nằm trong bệnh cảnh đa u nội tiết MEN 2, trong đó có 2 dưới nhóm MEN 2a và MEN 2b.
MEN 2a bao gồm: ung thư tuyến giáp thể tủy, u tế bào ưa chrom tiết Adrenalin tại tuyến thượng thận và u tuyến cận giáp.
MEN 2b bao gồm: ung thư tuyến giáp thể tủy, u tế bào ưa chrom và u xơ thần kinh hay gặp ở niêm mạc và đường tiêu hóa, đặc biệt là ở lưỡi.
Ngoài ra ở Việt Nam ghi nhận 1 số yếu tố nguy cơ khác như người sống ở vùng biển, nơi có chế độ ăn giàu iod hoặc người có tiền sử Basedow khi có u đặc tuyến giáp thì dễ nghi ngờ ung thư tuyến giáp.
 |
| Tư vấn cho bệnh nhân bị u tuyến giáp - Ảnh BSCC |
Cách để phát hiện sớm ung thư tuyến giáp mà không tốn quá nhiều xét nghiệm
BS Tuấn đã gặp rất nhiều bệnh nhân, ngay sau khi phát hiện có nhân tuyến giáp, lập tức đi làm một loạt xét nghiệm với mong muốn "phát hiện ung thư sớm nhất có thể". Từ chụp CT, MRI, PET-CT cho đến xét nghiệm máu hàng chục chỉ số, đặc biệt là các chỉ điểm như Tg, Anti-Tg, hay cả Calcitonin. Nhiều người tốn hàng chục triệu đồng chỉ để tìm sự yên tâm. Nhưng rất tiếc, phần lớn trong số đó là không cần thiết.
Điều quan trọng là:phát hiện sớm ung thư tuyến giáp không nằm ở việc làm thật nhiều xét nghiệm, mà ở việc làm đúng xét nghiệm, đúng lúc và đúng người.
Thực tế, phương pháp đơn giản và hiệu quả nhất để phát hiện sớm ung thư tuyến giáp chính là siêu âm tuyến giáp đúng cách. Đây là công cụ đầu tay, chi phí thấp, không xâm lấn – nhưng lại có giá trị rất cao nếu được thực hiện đúng.
Tuy nhiên, cần lưu ý, siêu âm tuyến giáp nếu làm sơ sài, thiếu kinh nghiệm, hoặc không áp dụng các tiêu chuẩn phân loại TIRADS – thì vẫn có thể bỏ sót tổn thương ác tính. Thực tế nhiều trường hợp đi siêu âm 2–3 lần ở các nơi khác nhau, đều ghi chung chung là “nhân hỗn hợp, theo dõi thêm”. Nhưng khi mình siêu âm lại kỹ, phân loại theo đúng TIRADS thì thấy rõ các dấu hiệu nghi ngờ, sau đó FNA xác định đúng là ung thư thể nhú.
Tức là không phải cứ “siêu âm rồi” là xong. Phải là siêu âm kỹ, phân tích đúng cấu trúc nhân, đánh giá đúng nguy cơ. Mà để làm được điều này, cần bác sĩ có chuyên môn sâu về tuyến giáp – chứ không phải cứ cầm đầu dò siêu âm là làm được.
Sau khi siêu âm đúng chuẩn, nếu nhân thuộc nhóm TIRADS 3 – tức là nguy cơ thấp – thì chỉ cần theo dõi định kỳ. Nếu là TI-RADS 4 hoặc 5 – là nhóm nghi ngờ – thì bước tiếp theo là chọc hút tế bào bằng kim nhỏ (FNA). Đây mới là phương pháp giúp xác định bản chất khối u là lành hay ác.
 |
| Ung thư tuyến giáp - Ảnh minh họa |
Xét nghiệm máu không có tác dụng chẩn đoán ung thư
Đây là điểm rất nhiều người hiểu sai: các xét nghiệm máu như Tg (thyroglobulin) hay Anti-Tg hoàn toàn không có giá trị để chẩn đoán ung thư tuyến giáp ban đầu.
Tg là protein bình thường do tuyến giáp tiết ra, nó có thể tăng trong cả u lành, u ác, hoặc thậm chí trong viêm tuyến giáp. Anti-Tg chỉ phản ánh tình trạng miễn dịch của tuyến giáp – ví dụ như bệnh Hashimoto. Cả hai chỉ số này không có khả năng phân biệt u lành với u ác, không nên dùng để sàng lọc.
Chúng chỉ có vai trò trong giai đoạn sau điều trị, ví dụ sau mổ cắt toàn bộ tuyến giáp do ung thư, lúc đó Tg tăng có thể gợi ý tái phát. Nhưng trước mổ – khi chưa rõ bản chất khối u – thì hai xét nghiệm này gần như vô nghĩa.
Vì vậy, khi mới phát hiện nhân tuyến giáp, điều quan trọng nhất là siêu âm kỹ – chứ không phải xét nghiệm nhiều. Còn khi cần, thì chọc FNA mới là xét nghiệm định danh.
Thực tế có những người làm tới 15–20 xét nghiệm, tốn kém rất nhiều – rồi cuối cùng vẫn phải quay lại bước đầu tiên: siêu âm lại cho đúng, chọc tế bào.
Phát hiện sớm ung thư là điều ai cũng mong muốn. Nhưng nếu đi đúng hướng từ đầu – siêu âm kỹ, FNA khi cần – thì chúng ta vừa tiết kiệm chi phí, vừa tránh được sự hoang mang và can thiệp không cần thiết.
BS Nguyễn Xuân Tuấn (giảng viên Trường Đại học Y dược, Đại học Quốc gia Hà Nội)
