Vào ngày 6/4, người phát ngôn chính thức của Bộ Quốc phòng Nga, Thiếu tướng Igor Konashenkov cho biết, trong ngày 5/4, Quân đội Nga tại Ukraine đã sử dụng hệ thống phòng không tầm ngắn Tor-M-2, bắn hạ 7 chiếc máy bay không người lái (UAV) của Ukraine; trong đó có cả UAV TB-2.
Bộ Quốc phòng Nga cũng công bố hình ảnh thực chiến của hệ thống phòng không Tor-M2. Theo thông tin, sau khi phát hiện 20 mục tiêu trên không, các trắc thủ đã sử dụng tên lửa của Tor-M2 để đánh chặn và tiêu diệt tất cả các mục tiêu.
Vậy hệ thống phòng không Tor là vũ khí gì, mà có màn thực chiến đáng nể như vậy? Đó là một hệ thống tên lửa đất đối không tầm ngắn di động, dùng tiêu diệt các mục tiêu bay ở độ cao thấp đến trung bình, có thể hoạt động trong mọi điều kiện thời tiết.
Tor có thể tiêu diệt các mục tiêu là máy bay, trực thăng, tên lửa hành trình, vũ khí điều khiển chính xác, máy bay không người lái và tên lửa đường đạn tầm ngắn. Tor cũng là hệ thống phòng không đầu tiên trên thế giới, được thiết kế để có thể tiêu diệt tên lửa hành trình phóng từ trên không như AGM-86.
Được đặt tên là Tor (Thần Sấm Thor trong thần thoại), tổ hợp tên lửa phòng lục quân này đã chứng minh là không hề có đối thủ, khi giữ vững vị trí một trong những vũ khí phòng không tầm thấp uy lực nhất thế giới, trong suốt nhiều thập niên qua.
Trong tác chiến bất đối xứng, với việc đối phương sử dụng rộng rãi vũ khí tấn công không đối đất thông minh, hay UAV thông minh hiện đại, thì vai trò của các tổ hợp tên lửa phòng không di động, hiệu quả cao như Tor-M2 lại càng được khẳng định.
Hệ thống phòng không Tor do Viện nghiên cứu Vô tuyến Moscow phát triển từ năm 1975, nhằm tạo ra vũ khí phòng không lục quân hiệu quả, thay thế các tổ hợp tên lửa Osa, với các yêu cầu cao về khả năng cơ động, tầm bắn để tránh bị phát hiện bởi mục tiêu bay của đối phương.
Vượt qua những khó khăn về công nghệ khi đó, Viện nghiên cứu Vô tuyến Moscow, đã cho ra mắt hệ thống phòng không hoàn toàn mới, với tính năng vượt trội và không hề có sản phẩm tương tự trên thế giới.
Toàn bộ các thành phần của tổ hợp Tor, gồm bệ phóng, radar cảnh giới/dẫn bắn và đài chỉ huy, được đặt trên cùng một xe bánh xích, có độ việt dã cao. Trong các bài thử nghiệm, Tor đã minh chứng khả năng chiến đấu ưu việt và được công nhận từ các chuyên gia quân sự Liên Xô và phương Tây thời điểm đó.
Tổ hợp Tor dùng đạn tên lửa 9M330, cho khả năng bắn hạ các mục tiêu bay ở khoảng cách 12km, trần bắn hơn 6.000m và liên tục được cải thiện ở các phiên bản Tor sau này. Trong đó xác suất tiêu diệt đối với UAV đạt từ 85-95%.
Do có phương thức phóng thẳng đứng và hiệu quả tác chiến cao, tương tự như tổ hợp tên lửa S-300, Tor đã được đặt biệt danh là “S-300 mini” và nhanh chóng được biên chế cho Quân đội Nga.
Tính tới thời điểm hiện tại, tổ hợp Tor có 3 phiên bản nâng cấp chính vào các năm 1991 (Tor-M1), 2009 (Tor-M2U) và 2016 (Tor-M2). Quá trình sản xuất dòng vũ khí lục quân này, do Công ty cổ phần Kupol thực hiện.
Giới chuyên giá đánh giá, sau 35 năm phát triển, phiên bản nâng cấp mới nhất là Tor-M2 có tính năng kỹ-chiến thuật rất mạnh và vẫn nằm trong top những vũ khí phòng không tầm thấp hàng đầu thế giới.
Nhờ áp dụng các giải pháp kỹ thuật mới, tính năng chiến đấu của phiên bản Tor-M2 liên tục được nâng cao. Ở trạng thái chiến đấu, tổ hợp chỉ mất 1 đến 3 giây để phản ứng với các mục tiêu bay, kể cả các mục tiêu bay thấp và có độ phản xạ radar thấp.
Tor-M2 có thể theo dõi cùng lúc 144 mục tiêu ở phạm vi 32km và dẫn bắn vào 4 mục tiêu nguy hiểm nhất. Trong khi đó, kíp điều khiển chỉ có 2 người. Cùng với đó, với các biến thể nâng cấp của đạn tên lửa 9M330 đã giúp khả năng chiến đấu của Tor-M2 có thể vươn xa.
Đạn tên lửa Tor-M2 có thể đánh chặn các vũ khí tấn công chiến thuật chính xác cao và UAV. Hệ thống dẫn đường chính xác cao giúp Tor-M2 có thể tiêu diệt mỗi mục tiêu không quá 2 đạn tên lửa. Điều này giúp nâng cao đáng kể năng lực chiến đấu của từng xe phóng, cũng như của cả tổ hợp.
Còn UAV TB2 được Quân đội Ukraine mua từ Thổ Nhĩ Kỳ, thân máy bay dài 6,5 mét, sải cánh 12 mét, trần bay cao nhất 7.300 mét, thời gian bay lâu nhất trên không là 24 giờ, tốc độ bay tối đa 250 km/h; tốc độ bay trung bình là 130 km/h.
Do màn trình diễn xuất sắc của UAV TB2 trong cuộc chiến tại Syria, Lybia và đặc biệt là cuộc xung đột Nagorno-Karabakh, nên đã thu hút được sự chú ý rộng rãi. Tuy nhiên trong cuộc xung đột Nga-Ukraine, UAV TB2 đã mất dạng trên bầu trời Ukraine và liên tục bị phòng không của Nga bắn rơi.
