Những ngày cuối năm, người dân đổ về xã Kỳ Nam, thị xã Kỳ Anh - “thủ phủ trồng mai” nức tiếng ở Hà Tĩnh để mua mai về chưng Tết. Những vườn mai bạt ngàn sắc vàng dưới chân Đèo Ngang tấp nập tới tận 29 Tết.
Xã Kỳ Nam nằm giáp biển và dãy núi Hoành Sơn, từ lâu nay đã được biết đến là vùng trồng mai vàng 5 cánh phục vụ Tết Nguyên đán nổi tiếng và lớn nhất ở Hà Tĩnh.
Mai vàng 5 cánh được yêu thích bởi vẻ đẹp hoang sơ, thanh thoát, có mùi thơm dịu nhẹ. Cây mai đã đưa lại nguồn thu nhập lớn, giúp vùng quê nghèo ngày nào khởi sắc, thay da đổi thịt.
Dịp Tết đến xuân về, trong số các cây trồng chủ lực của người dân thị xã Kỳ Anh, cây mai vàng Kỳ Nam trở thành biểu tượng cho sức sống mãnh liệt, sự may mắn, bình an, ấm no.
Người trồng mai cho biết, để cây có đủ dinh dưỡng làm nụ, đảm bảo hoa nhiều, đều, mập, đẹp thì cần lựa chọn thời gian phù hợp để tuốt bỏ toàn bộ lá cây. Việc tuốt lá mai bằng tay phải rất cẩn thận, nhất là không được tuốt lá thẳng từ trên xuống, làm như vậy sẽ tổn thương đến mầm nụ hoa.
Mai vàng Kỳ Nam có lá to, bầu, dày, màu xanh đậm; hoa 5 cánh mọc thành chùm, hoa vàng đậm, lâu phai, thân cành cứng, màu nâu đậm; khác biệt so với các loài mai ở vùng khác - lá nhỏ, mỏng, xanh ánh vàng, cành nâu nhạt, chủ yếu hoa đơn. Mai vàng Kỳ Nam có khả năng chịu úng, chịu hạn cao nên rất được người dân ưa chuộng...
Từ năm 2022, Sở Khoa học và Công nghệ Hà Tĩnh hỗ trợ thực hiện dự án “Ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật xây dựng mô hình phát triển cây mai vàng thị xã Kỳ Anh theo hướng hàng hóa” thì người trồng mai Kỳ Nam mới làm chủ được việc kéo dài tuổi thọ cho cây, hạn chế phun thuốc bảo vệ thực vật và “canh” hoa nở đúng dịp Tết.
Bình quân mỗi năm, nghề trồng mai đem lại thu nhập từ 100 - 300 triệu đồng/hộ trồng trên 100 gốc và 30 - 50 triệu đồng/hộ trồng dưới 100 gốc. Cá biệt, có những vườn mai thế độc, lạ, trồng lâu năm có giá trị hàng tỷ đồng.
Vườn mai của ông Nguyễn Kim Nam đang tất bật cho người đào gốc để bán cho thương lái.
Mai vàng Kỳ Nam từ lâu đã có uy tín và thương hiệu trên thị trường. Những gốc lâu năm có giá 10 - 170 triệu đồng/cây. Bình quân cây ra hoa năm thứ hai có tán cân đối giá từ 5 - 8 triệu đồng, cây nhỏ giá trên 2 triệu đồng/cây.
Để bảo hộ cho cây mai Kỳ Nam phát triển bền vững, ngoài các chính sách hỗ trợ trồng mới, Sở Khoa học và Công nghệ Hà Tĩnh đang tạo lập chỉ dẫn địa lý “Kỳ Nam” cho sản phẩm cây mai vàng của thị xã Kỳ Anh để đồng hành và hỗ trợ người dân trong việc áp dụng công cụ sở hữu trí tuệ vào sản xuất, kinh doanh.
Xã Kỳ Nam hiện có 153 hộ dân trồng mai, tổng diện tích gần 7,5ha, với khoảng 37.000 cây. Dự tính, số lượng mai Kỳ Nam cung ứng ra thị trường tết Ất Tỵ 2025 đạt khoảng hơn 3.000 gốc. Cây mai bản địa đã giúp cho rất nhiều hộ dân ở Kỳ Nam vươn lên thoát nghèo, trở thành "triệu phú" nhờ trồng mai vàng.
Theo kinh nghiệm trồng mai lâu năm, ông Nguyễn Kim Nam chủ vườn mai "cổ thụ" ở Kỳ Nam cho biết, để mai nở đúng Tết, từ tháng 10 phải cung cấp nước đầy đủ, nếu thiếu nước thì mai rụng lá dẫn đến nở sớm. Thời tiết cũng là yếu tố quan trọng, phải thường xuyên theo dõi diễn biến thời tiết từng ngày để chăm sóc cây cho phù hợp.
Ngoài việc bán cây mai vàng chưng Tết, các nhà vườn còn tấp nập khách tới mua mai giống về trồng.
Để ươm được những lứa cây giống chất lượng tốt, các nhà vườn cũng “bật mí” khâu then chốt là phải lấy hạt làm giống từ các cây mai mẹ có nhiều điểm mạnh nhất trong vườn như: sinh trưởng tốt, ít sâu hại, nhiều hoa và nở hoa lớn, màu sắc tươi đẹp. Hạt mai được chọn làm giống phải là hạt đã chuyển từ màu xanh lá sang màu đen sẫm (hạt già), không bị sâu bệnh.
