Liên quan đến sự việc ông Vương Duy Bảo – cháu nội “Vua Mèo” Vương Chí Sình gửi đơn kiến nghị đến Thủ tướng Chính phủ, các cơ quan ban ngành đề nghị xem xét trả lại quyền sử dụng đất gắn với dinh thự họ Vương (Hà Giang), để nhìn nhận sự việc một cách khách quan - đặc biệt là dưới góc độ pháp lý, Kiến Thức đã có cuộc trao đổi với Luật sư Trương Anh Tú – Chủ tịch TAT Law firm.

Trao đổi với PV, Luật sư Tú cho hay, dinh thự họ Vương là một dinh thự nổi tiếng với diện tích gần 3.000 m2, có tuổi đời gần 100 năm do “Vua Mèo” Vương Chính Đức thuê thợ giỏi và hàng vạn nhân công xây từ năm 1919 và hoàn thành năm 1928 sau 9 năm. Tương truyền xây dựng đã tốn 15 vạn đồng bạc trắng Đông Dương (tương đương 150 tỷ đồng hiện nay).

Dinh thự với ảnh hưởng kiến trúc của 3 nền văn hóa: Trung Quốc, người Mông và Pháp đã được Bộ Văn hóa Thông tin công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia và tồn tại qua các giai đoạn 1945, 1975 vẫn thuộc sở hữu của gia tộc họ Vương tiến hành quản lý, sử dụng.

Theo Luật sư Tú, giả thiết mọi diễn biến theo trình tự thời gian được đương sự nêu là chính xác. Cụ thể, cháu nội "Vua Mèo" cho biết, năm 1993, dinh thự họ Vương được công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia. Tuy nhiên, đến năm 2002, gia đình họ Vương mới biết quyết định này khi cán bộ địa phương đưa những người họ hàng của ông ra khỏi dinh thự, với lý do dựa trên văn bản 937-QĐ/BT của Bộ Văn hóa Thông tin. Những người này đã chuyển ra ngoài để cơ quan chức năng tiến hành trùng tu dinh thự.

"Nếu đúng như vậy, sau khi thực hiện xong việc trùng tu dinh thự, những người trước đây sống trong dinh thự họ Vương được quyền quay lại sống tiếp ở địa điểm này. Bởi lẽ, Điều 23 Hiến pháp năm 1992 (áp dụng cho thời kỳ ) này quy định: “Tài sản hợp pháp của cá nhân, tổ chức không bị quốc hữu hóa. Trong trường hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh và vì lợi ích quốc gia, Nhà nước trưng mua hoặc trưng dụng có bồi thường tài sản của cá nhân hoặc tổ chức theo thời giá thị trường”, Luật sư Tú thông tin.

Tuy nhiên, theo thông tin ông Bảo cung cấp, sau khi trùng tu dinh thự, năm 2012 UBND tỉnh Hà Giang đã cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (Sổ Đỏ) cho Phòng Văn hóa thông tin huyện Đồng Văn sử dụng dinh thự này là không phù hợp. Bởi lẽ, UBND tỉnh và Sở Xây dựng tỉnh Hà Giang chưa hề tiến hành các thủ tục xác lập sở hữu nhà nước đối với khối tài sản này.

Cũng theo ông Tú, trong lịch sử phát triển đất nước, thông thường Nhà nước chỉ xác lập quyền sở hữu toàn dân đối với một số trường hợp sau:

- Cải tạo công thương;

- Cải cách ruộng đất;

- Xác lập sở hữu nhà nước đối với đất vắng chủ.

Việc xác lập quyền sở hữu toàn dân đối với những bất động sản được tiến hành chủ yếu trong giai đoạn sau 1954 ở miền Bắc và sau 1975 ở miền Nam.

Tuy nhiên, dinh thự “Vua Mèo” không thuộc các trường hợp nêu trên vì vẫn có người tiến hành quản lý và sinh sống ổn định đến năm 2002, trước khi cơ quan chức năng buộc họ tạm chuyển ra ngoài để trùng tu di tích.

Mặt khác, Khoản 1 Điều 14 Luật Di sản văn hóa thừa nhận: “Tổ chức, cá nhân có quyền sở hữu hợp pháp di sản văn hóa”. Luật Di sản văn hóa không đề cập đến vấn đề quốc hữu hóa tài sản cá nhân sau khi tiến hành trùng tu di tích. Điều 158 Luật Đất đai 2013 (Cũng như những luật đất đai được ban hành trước đây) cũng thừa nhận và bảo hộ quyền sử dụng đất của cá nhân, hộ gia đình nếu trên đất có di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh. “Bởi vậy, dinh thự họ Vương là tài sản hợp pháp của dòng họ Vương nên được Nhà nước bảo hộ quyền sở hữu. Nếu dinh thự bị thu hồi trái quy định là vi phạm Hiến pháp”, Luật sư Tú nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, cũng theo ông Tú, ông Vương Chí Sình còn là người có công với cách mạng, là Đại biểu Quốc hội khóa I và II và được Nhà nước trao tặng huân chương “Đại đoàn kết dân tộc”. Việc gìn giữ dinh thự, tài sản làm nơi thờ cúng, gặp mặt họ hàng là nhu cầu tất yếu đối với các thế hệ sau của dòng họ Vương.

“Tôi thiết nghĩ, các cơ quan, ban ngành nên cân nhắc những yếu tố nói trên để xem xét một cách hợp lý, hợp tình, nhằm đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho dòng họ Vương”, Luật sư Tú nêu quan điểm.