Loài cá phổi (tên khoa học là Dipnoi) phân bố chủ yếu ở khu vực Châu Phi, Nam Mỹ và Australia. Đây là những khu vực có khí hậu khắc nghiệt nhất hành tinh, với lượng mưa hằng năm ít và nhiệt độ mùa hè rất cao.
Theo đó, các ao hồ thường khô cạn vào mùa hè. Trong khi nhiều loài cá và sinh vật di cư hoặc chết khô thì cá phổi vẫn có thể sống sót nhờ khả năng đặc biệt.
Các chuyên gia phát hiện cá phổi có khả năng sinh tồn rất cao. Chúng xuất hiện trên Trái đất từ khoảng 419,2 triệu - 393,3 triệu năm trước. Trải qua nhiều thế kỷ, loài cá này vẫn sinh tồn mạnh mẽ trong khi nhiều loài đã tuyệt chủng.
Loài cá phổi có thể sống được ở nhiệt độ lên tới 42 độ C, thở bằng phổi, hút nước từ bùn khi khát.
Chúng tiết chất nhầy trên bề mặt cơ thể, làm giảm sự bốc hơi nước cũng như cơ thể cũng có thể giữ nước.
Vào mùa khô, cá phổi phát triển chế độ "ngủ hè" cùng hệ thống hô hấp vô cùng độc đáo. Khi ở dưới nước, chúng thở bằng mang. Tuy nhiên, khi mặt ao hồ khô cạn, chúng chuyển sang thở bằng bong bóng.
Cá phổi có bong bóng rất độc đáo, chứa nhiều phế nang với đa dạng kích thước và được bao phủ bởi rất nhiều mạch máu nhỏ hình lưới, giống phổi của động vật có vú trên cạn cả về cấu tạo cũng như chức năng sinh lý.
Vì vậy, khi sống dưới nước, cá phổi phải thường xuyên nổi lên trên bề mặt để hít thở. Đến mùa Hè khô cằn, chúng giấu mình xuống dưới lớp bùn mềm, thậm chí đào sâu xuống dưới đất rồi thực hiện việc "ngủ hè".
Khi ấy, cá phổi giảm tỷ lệ trao đổi chất xuống còn 1/16 so với bình thường, tiêu hao mô cơ đuôi và mô mỡ để duy trì sự sống. Một số người khi đào được con cá phổi trong tình trạng như vậy cứ ngỡ chúng đã chết. Thế nhưng, điều này không đúng.
Các chuyên gia phát hiện cá phổi có thể sống như vậy trong 4 - 5 năm. Khi nước trong ao hồ đầy trở lại, chúng sẽ hoạt động bình thường trở lại.
