Dấu ấn hào hùng giữa lòng đồng bằng

Tọa lạc giữa cánh đồng Dinh thuộc làng Thượng Hội, xã Tân Hội, huyện Đan Phượng, Lăng Văn Sơn mang trong mình những giá trị tinh thần và văn hóa đặc sắc, phản ánh lòng tự hào và truyền thống yêu nước của vùng đất Tổng Cối Sơn (gọi chệch là Tổng Gối) xưa kia.

Theo lời kể của các bậc cao niên, vào năm 1407, nước Việt (khi ấy quốc hiệu là Đại Ngu) bị nhà Minh xâm lược, đô hộ. Tổng Gối thời ấy có vị tướng tài ba tên là Văn Dĩ Thành đã đứng lên tập hợp lực lượng, cùng phó tướng Lê Ngộ nổi dậy chống quân Minh. Ông đóng đại bản doanh ở gò Đống Đám, giữa cánh đồng Dinh của làng Thượng Hội, thường dùng trang phục toàn một màu đen nên được gọi là “hắc y quân”. Văn Dĩ Thành là Nguyên súy Hắc Y Nhất Bộ. Ông đã anh dũng hi sinh vào ngày 12/3/1416 trong trận chiến với quân Minh tại gò Đống Đám.

Ngày ông hi sinh, giữa cánh đồng Dinh mối đùn lên một ụ đất cao. Người dân trong vùng tin rằng ông đã hiển linh, hóa thánh nên xây dựng một lăng nhỏ để tưởng nhớ, phụng thờ. Lăng được xây dựng năm Chính Hòa Thượng Giáp 1688. Vào năm 1940, lăng được cải tạo lại như ngày nay, tên trên ngai thờ là “Văn Dĩ Thành Sơn” nghĩa là công to như núi, thường gọi là Lăng Văn Sơn.

Nhớ ơn vị tướng trí dũng song toàn, cả 4 làng thuộc Tổng Gối đã suy tôn ông làm Thành Hoàng làng và xây dựng miếu Voi Phục ngay trên đất nhà ngài làm nơi thờ phụng (nay còn trong làng Thượng Hội) hiện lưu giữ 40 đạo sắc phong ban tặng từ Hậu Lê (1620) đến Hậu Nguyễn (1924).

Truyền thống anh dũng chống giặc ngoại xâm của vùng Tổng Gối được tiếp nối đời này qua đời khác. Ngày 20/12/1998, nhân dịp xã Tân Hội được nhận danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã về thăm lại miếu Voi Phục và trồng cây đa ở Lăng Văn Sơn. Với những giá trị văn hoá - lịch sử to lớn, Miếu Voi Phục và Lăng Văn Sơn đã được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia vào tháng 7/1997.

Ngày nay, Lăng Văn Sơn không chỉ là nơi thờ tự tưởng nhớ vị tướng tài mà còn trở thành giá trị tạo nên hồn cốt của vùng đất Đan Phượng. Ông Nguyễn Văn Xuân, Trưởng BQL Di tích Lăng Văn Sơn, cho biết: “Vào ngày rằm, mùng một hàng tháng, người dân trong vùng vẫn giữ tập tục tới Lăng dâng hương, cầu điềm lành, cầu sức khỏe. Trải qua 600 năm, Lăng Văn Sơn đã trở thành một điểm tựa tâm linh không thể thay thế của người dân địa phương”.

“Sợi dây văn hóa” gắn kết quá khứ - hiện tại và tương lai

Đan Phượng hôm nay đang chuyển mình mạnh mẽ với tốc độ đô thị hóa cao. Trong bối cảnh ấy, bài toán bảo tồn các giá trị truyền thống như Lăng Văn Sơn trở nên cấp thiết.

KTS. Trần Huy Ánh cho rằng, quy hoạch, phát triển các công trình hiện đại cần bảo tồn, phát huy những giá trị của di tích, giữ được hồn cốt văn hóa của vùng đất xứ Đoài. Một trong những phương án khả thi để bảo tồn Lăng Văn Sơn là kết nối di tích này với không gian xanh công cộng. Nếu thực hiện đúng cách, phương án này có thể tạo ra một không gian sống hài hòa, vừa hiện đại, tiện nghi vừa giữ được hồn cốt văn hóa của vùng đất Đan Phượng.

Theo quy hoạch hiện tại, Lăng Văn Sơn nằm trong khuôn viên một dự án đô thị do Tập đoàn Vingroup đầu tư, với định hướng lấy con người và giá trị bản địa làm trung tâm, chủ đầu tư đã cam kết sẽ tôn tạo, bảo tồn nguyên vẹn giá trị lịch sử, tâm linh của di tích, đồng thời quy hoạch nơi đây thành một công viên văn hóa đặc sắc.

Dưới bàn tay quy hoạch bài bản, Lăng Văn Sơn sẽ được phát triển thành một không gian cảnh quan sinh thái kết hợp di sản, nơi tổ chức thường xuyên các hoạt động lễ hội truyền thống, biểu diễn nghệ thuật dân gian, sinh hoạt cộng đồng và trải nghiệm văn hóa cho cư dân, học sinh - sinh viên và du khách. Không chỉ giữ vai trò là chốn linh thiêng phụng thờ một vị tướng tài của dân tộc, Lăng Văn Sơn sẽ được “đánh thức” để trở thành một điểm đến văn hóa - lịch sử hấp dẫn, một địa chỉ giáo dục truyền thống giữa lòng đô thị hiện đại.

“Chúng tôi tin rằng khi được quy hoạch và đầu tư bài bản, Lăng Văn Sơn không chỉ tiếp tục là điểm tựa tâm linh của người dân Đan Phượng mà còn là nơi để thế hệ trẻ và du khách tìm hiểu, khám phá lịch sử vùng đất Tổng Gối xưa. Đây sẽ là niềm tự hào của cả cộng đồng”, Trưởng Ban quản lý Di tích Lăng Văn Sơn chia sẻ.

Ở một tầng sâu hơn, công viên văn hóa Lăng Văn Sơn không chỉ đơn thuần là sự tôn tạo một công trình di tích mà còn là nỗ lực gìn giữ “phần hồn” của mảnh đất Đan Phượng - nơi từng sinh ra nhiều danh nhân, nơi có truyền thống yêu nước, hiếu học và văn hóa lâu đời. Đây chính là vùng đất địa linh nhân kiệt, nơi dòng chảy lịch sử không bị lãng quên, mà được truyền tải mạch lạc, sống động vào đời sống hiện đại.

Khi được kết nối hài hòa với hệ thống không gian xanh, công trình tiện ích và cộng đồng cư dân văn minh trong đô thị, Lăng Văn Sơn sẽ trở thành một “sợi dây văn hóa” gắn kết quá khứ - hiện tại và tương lai, giúp thế hệ hôm nay hiểu sâu sắc về cội nguồn, bồi đắp tình yêu quê hương và hun đúc lòng tự hào dân tộc.