Nằm ở số 1 phố Tràng Tiền, Hoàn Kiếm, Hà Nội, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia là một bảo tàng có lịch sử lâu đời, quy mô trưng bày lớn, đứng đầu hệ thống các bảo tàng lịch sử - xã hội Việt Nam.
Bảo tàng được thành lập ngày 3/9/1958 trên cơ sở kế thừa Bảo tàng Louis Finot - Viện bảo tàng của trường Viễn Đông Bác cổ - do người Pháp xây dựng từ năm 1926 và hoạt động vào năm 1932.
Thời điểm mới được xây dựng, Bảo tàng Louis Finot là một trong những công trình kiến trúc tráng lệ nhất Hà Nội. Được các kiến trúc sư C.Batteur và E.Hébrard thiết kế, Bảo tàng là một đại diện lớn của phong cách Kiến trúc Đông Dương,
Theo phong cách này, công trình có cấu trúc mặt bằng theo kiểu Pháp thịnh hành, nhưng có sự tìm tòi, biến đổi về mặt không gian và cấu tạo kiến trúc, sử dụng những hình thức và chi tiết kiến trúc truyền thống Việt Nam trong việc tạo nên các bộ mái, hoạ tiết trang trí...
Ngày ấy, Bảo tàng Louis Finot là nơi trưng bày những đồ cổ thu thập từ các nước ở Đông Nam Á. Đến nǎm 1958, người Pháp bàn giao lại cơ sở này cho chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa làm Bảo tàng Lịch sử Việt Nam.
Năm 2011, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam cùng với Bảo tàng Cách mạng Việt Nam ở cạnh đó đã được sáp nhập thành Bảo tàng Lịch sử Quốc gia.
Ngày nay Hệ thống trưng bày tại cơ sở chính của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia rộng khoảng 2.000 m2, được chia thành nhiều không gian cho các tuyến tham quan theo chủ điểm và thứ tự thời gian lịch sử.
Bốn phần trọng tâm trưng bày ở nơi đây là Việt Nam thời tiền sử; Từ thời dựng nước đầu tiên đến triều Trần; Việt Nam từ triều Hồ đến Cách mạng tháng Tám năm 1945; Phòng trưng bày sưu tập điêu khắc đá Chăm Pa.
Ngoài khu nhà trưng bày chính, Bảo tàng còn có khu trưng bày ngoài trời với hàng chục các tác phẩm điêu khắc cổ bằng đá, được bài trí hài hòa trong không gian thoáng đãng, nhiều cây canh.
Cơ sở 2 của Bảo tàng nằm tại số 216 Trần Quang Khải (Bảo tàng Cách mạng cũ) trưng bày về lịch sử Việt Nam từ giữa thế kỷ 19 đến nay.
Theo thống kê, Bảo tàng Lịch sử quốc gia đang lưu giữ và bảo quản khoảng 200.000 hiện vật, tư liệu lịch sử văn hóa Việt Nam. Đây là bảo táng có quy mô trưng bày lớn nhất Việt Nam, và cũng là một bảo tàng có tầm vóc ở khu vực châu Á.
Nhiều hiện vật của Bảo tàng phản ánh những giai đoạn lịch sử vàng son của Việt Nam, như lẫy nỏ và tên đồng thời Đông Sơn, cọc gỗ trong trận Bạch Đằng, mô hình tháp cổ thời Lý, đồ gốm hoa nâu thời Trần...
Đặc biệt, nơi đây sở hữu bộ sưu tập Bảo vật quốc gia lớn nhất Việt Nam, với hàng chục Bảo vật thuộc các thời kỳ khác nhau, như trồng đồng Ngọc Lũ I thời Đông Sơn, Bình gốm hoa lam vẽ thiên nga thời Lê Sơ, ấn vàng Đại Việt quốc Nguyễn chúa vĩnh trấn chi bảo thời Nguyễn...
Dựa trên sự tham khảo kinh nghiệm từ các bảo tàng nổi tiếng thế giới cũng như tư vấn từ các chuyên gia ngành bảo tàng quốc tế, các hiện vật trong Bảo tàng được bài trí hợp lý, vẻ đẹp được làm nổi bật nhờ hệ thống chiếu sáng hiện đại, tạo nên hứng thú cho du khách tham quan.
Với hệ thống hiện vật đồ sộ, độc đáo cùng vị thế đặc biệt của mình, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia là một địa điểm lý tưởng để du khách trong và ngoài nước đến khám phá lịch sử văn hóa lâu đời và truyền thống đấu tranh dựng nước và giữ nước kiên cường của dân tộc Việt Nam.
