Một nhóm nghiên cứu tại Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT) vừa giới thiệu một công cụ phục chế tranh sơn dầu ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), hứa hẹn làm thay đổi toàn diện cách bảo tồn tranh cổ.

Dưới sự dẫn dắt của nghiên cứu sinh Alex Kachkine, nhóm đã thử nghiệm thành công trên một bức tranh thế kỷ 15 hư hỏng nặng, với hàng nghìn vết nứt và mảng sơn bong tróc. Quá trình phục chế bắt đầu bằng việc số hóa bức tranh, xác định hơn 5.600 vùng hư hại, rồi sử dụng các công cụ số như Adobe Photoshop để tạo mặt nạ kỹ thuật số, ghép họa tiết từ vùng lành và cả chi tiết từ tranh khác cùng trường phái để tái tạo hình ảnh.

Bức tranh cổ được số hóa, với màu xanh dương là những phần cần khôi phục. Ảnh: Alex Kachkine.

Tổng cộng, hơn 57.000 màu được sử dụng để khôi phục các phần bị mất, và bản tái tạo này được in lên một lớp polymer trong suốt phủ vecni, có thể tháo rời dễ dàng mà không ảnh hưởng đến tranh gốc. Ưu điểm lớn nhất của phương pháp này là rút ngắn thời gian phục chế từ hàng trăm giờ xuống chỉ vài giờ, giảm đáng kể chi phí và mở ra khả năng phục hồi hàng loạt tác phẩm từng bị xem là “không đáng để cứu”.

Dù vậy, công nghệ này cũng đặt ra những câu hỏi đạo đức và thẩm mỹ. Việc bổ sung chi tiết từ các nguồn khác có thể bị xem là làm mất tính nguyên bản của tác phẩm. Một số chuyên gia lo ngại về khả năng thay đổi trải nghiệm thẩm mỹ và ảnh hưởng đến giá trị gốc. Tuy nhiên, theo giáo sư Hartmut Kutzke từ Đại học Oslo, phương pháp AI này không nhằm thay thế kỹ thuật phục chế truyền thống, mà là một công cụ hữu ích để bảo tồn các tác phẩm “hạng trung” – vốn thường bị lãng quên do giới hạn ngân sách.

Một số chi tiết được sửa chữa bằng công nghệ. Ảnh: Alex Kachkine.

Về lâu dài, kỹ thuật phục chế bằng AI được kỳ vọng sẽ trở thành xu hướng phổ biến trong ngành bảo tồn di sản văn hóa. Đây không chỉ là bước tiến công nghệ, mà còn là cách để đưa quá khứ trở lại gần hơn với công chúng trong thời đại số, nơi hiệu quả và khả năng tiếp cận rộng rãi ngày càng được đặt lên hàng đầu.