Dự án Luật Thương mại điện tử vừa được Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội tiến hành thẩm tra sơ bộ. Tờ trình dự án nêu rõ, một xu hướng phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử là hoạt động livestream bán hàng. Thực tiễn đã có nhiều vụ việc như các phiên livestream bán hàng nhiều tỷ đồng nhưng Nhà nước không thu được thuế hay hoa hậu quốc tế thực hiện livestream bán kẹo rau củ, thổi phồng chức năng của sản phẩm, ảnh hưởng rất lớn đến quyết định mua hàng và sức khỏe của người tiêu dùng…
Trong kỷ nguyên số, livestream bán hàng đã trở thành một phương thức thương mại điện tử phổ biến, mang lại hiệu quả cao nhờ sự kết hợp giữa tính trực tiếp, tương tác và trải nghiệm chân thực cho khách hàng. Tuy nhiên, để hoạt động này phát triển bền vững, nhiều quốc gia đã phải xây dựng khung pháp lý và áp dụng nhiều biện pháp quản lý khác nhau.
Trung Quốc
Trung Quốc được xem là cái nôi của thương mại điện tử kết hợp với livestream bán hàng, nơi mà mô hình này đã phát triển thành một ngành công nghiệp khổng lồ, thu hút hàng trăm triệu người tiêu dùng mỗi năm. Tuy nhiên, cùng với sự bùng nổ ấy cũng xuất hiện không ít vấn đề như gian lận thương mại, quảng cáo sai sự thật và tranh cãi về chất lượng sản phẩm. Để quản lý hiệu quả, chính phủ Trung Quốc đã xây dựng nhiều chính sách và biện pháp giám sát, từ đó hình thành nên những kinh nghiệm quản lý đáng chú ý mà nhiều quốc gia khác có thể tham khảo.
Một trong những điểm quan trọng nhất trong cách quản lý hoạt động livestream bán hàng ở Trung Quốc là yêu cầu minh bạch hóa thông tin của cả người bán lẫn người dẫn livestream. Các nền tảng thương mại điện tử phải xác minh danh tính, giấy phép kinh doanh và chịu trách nhiệm liên đới về sản phẩm được quảng bá. Những người dẫn chương trình, thường được gọi là KOL hay streamer, cần trải qua khóa đào tạo chuyên môn, thậm chí phải có chứng chỉ để hành nghề. Điều này giúp nâng cao tính chuyên nghiệp, đồng thời hạn chế tình trạng quảng cáo sai lệch hoặc thiếu trách nhiệm.
Bên cạnh đó, Trung Quốc áp dụng hệ thống giám sát chặt chẽ đối với nội dung livestream. Các cơ quan quản lý thường xuyên kiểm tra, yêu cầu báo cáo dữ liệu từ các nền tảng và có thể đưa ra hình phạt nặng với hành vi gian dối, như phạt tiền, cấm hoạt động hoặc truy cứu trách nhiệm pháp lý. Các quy định về hoàn trả hàng hóa, xử lý khiếu nại và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cũng được đặt ra rõ ràng, tạo niềm tin cho khách hàng khi tham gia mua sắm trực tuyến.
Nhờ những biện pháp này, thị trường livestream bán hàng ở Trung Quốc đã từng bước được chuẩn hóa và chuyên nghiệp hóa. Từ một kênh bán hàng tự phát, hoạt động livestream đã trở thành lĩnh vực kinh doanh được quản lý bài bản, góp phần quan trọng vào sự tăng trưởng vượt bậc của thương mại điện tử quốc gia. Kinh nghiệm từ Trung Quốc cho thấy, sự cân bằng giữa quản lý nghiêm ngặt và hỗ trợ phát triển chính là chìa khóa để vừa bảo vệ người tiêu dùng, vừa khuyến khích sáng tạo và đổi mới trong kinh doanh trực tuyến.
Hàn Quốc
Hàn Quốc là một trong những quốc gia châu Á có nền thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ, và livestream bán hàng đã trở thành một xu hướng “hot” ở quốc gia này. Với đặc điểm thị trường tiêu dùng năng động và mức độ ứng dụng công nghệ cao, các buổi phát sóng trực tiếp bán hàng tại Hàn Quốc đã trở thành công cụ quan trọng để kết nối doanh nghiệp với khách hàng. Tuy nhiên, đi kèm với sự phát triển này là yêu cầu quản lý chặt chẽ nhằm bảo đảm quyền lợi người tiêu dùng, duy trì tính minh bạch và tạo dựng niềm tin cho thị trường.
Kinh nghiệm quản lý ở Hàn Quốc cho thấy trước hết chính phủ đặc biệt chú trọng đến quyền lợi khách hàng trong quá trình mua sắm qua livestream. Các quy định liên quan đến hoàn trả hàng hóa, dịch vụ hậu mãi và trách nhiệm pháp lý của người bán được áp dụng nghiêm ngặt. Người tiêu dùng được quyền đổi trả sản phẩm nếu không đúng mô tả, đồng thời được bảo vệ khi có tranh chấp phát sinh. Điều này giúp hạn chế rủi ro và tạo sự yên tâm khi tham gia mua sắm trực tuyến.
Ngoài ra, Hàn Quốc cũng áp dụng các quy định chặt chẽ về quảng cáo và nội dung phát sóng. Người bán và người dẫn livestream phải công khai thông tin sản phẩm, giá cả, nguồn gốc, đồng thời không được phép sử dụng chiêu trò lừa dối hay phóng đại công dụng. Các cơ quan quản lý nhà nước thường xuyên kiểm tra, giám sát và có thể đưa ra mức phạt nặng đối với hành vi sai phạm. Một điểm đáng chú ý khác là chính phủ Hàn Quốc yêu cầu các nền tảng thương mại điện tử chịu trách nhiệm liên đới trong việc đảm bảo tính minh bạch và chất lượng sản phẩm được quảng bá qua livestream.
Cùng với khung pháp lý, Hàn Quốc còn chú trọng nâng cao tính chuyên nghiệp của hoạt động livestream. Nhiều chương trình đào tạo kỹ năng bán hàng trực tuyến được triển khai nhằm giúp cá nhân và doanh nghiệp cải thiện chất lượng tương tác với khách hàng, đồng thời tuân thủ quy định pháp luật. Chính sự kết hợp giữa quản lý chặt chẽ và hỗ trợ phát triển đã giúp Hàn Quốc duy trì một thị trường livestream bán hàng vừa an toàn, vừa hiệu quả, trở thành hình mẫu đáng tham khảo trong khu vực.
Singapore
Singapore được xem là một trong những quốc gia có hệ thống pháp lý minh bạch và môi trường thương mại điện tử phát triển bậc nhất Đông Nam Á. Trong bối cảnh xu hướng livestream bán hàng bùng nổ toàn cầu, Singapore đã sớm chú trọng đến việc quản lý hoạt động này để vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo, vừa bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng. Những kinh nghiệm quản lý ở Singapore cho thấy sự cân bằng giữa tự do kinh doanh và sự giám sát hiệu quả từ phía nhà nước đóng vai trò then chốt trong việc tạo dựng một thị trường minh bạch và bền vững.
Một trong những điểm nổi bật ở Singapore là việc đặt hoạt động livestream bán hàng trong khuôn khổ của luật thương mại điện tử và luật bảo vệ người tiêu dùng. Các nhà bán hàng phải công khai đầy đủ thông tin về sản phẩm, bao gồm giá cả, nguồn gốc, đặc điểm kỹ thuật và các điều kiện mua bán. Người tiêu dùng được bảo đảm quyền đổi trả và hoàn tiền nếu sản phẩm không đúng mô tả hoặc có lỗi, nhờ vậy sự tin tưởng của khách hàng với hình thức mua sắm trực tuyến này ngày càng được củng cố.
Chính phủ Singapore cũng đặc biệt quan tâm đến vấn đề quảng cáo trung thực và minh bạch. Các streamer hay KOL khi tham gia livestream đều phải tuân thủ quy định về công bố tài trợ, khuyến mãi và tránh hành vi thổi phồng công dụng sản phẩm. Bên cạnh đó, các nền tảng thương mại điện tử chịu trách nhiệm trong việc giám sát nội dung, ngăn chặn hành vi gian lận và phối hợp với cơ quan quản lý khi có tranh chấp phát sinh.
Không chỉ dừng lại ở các quy định pháp lý, Singapore còn triển khai nhiều chương trình đào tạo và hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa nhằm nâng cao năng lực bán hàng trực tuyến. Điều này giúp các chủ thể tham gia livestream hoạt động một cách chuyên nghiệp, hiểu rõ các chuẩn mực pháp luật và xây dựng niềm tin lâu dài với người tiêu dùng. Có thể thấy, kinh nghiệm quản lý ở Singapore chính là sự kết hợp hài hòa giữa luật pháp chặt chẽ, giám sát nghiêm minh và chính sách hỗ trợ phát triển, nhờ đó tạo ra một môi trường thương mại điện tử lành mạnh và bền vững.
