Thời điểm nào thì xét đặc xá?

Báo cáo một số vấn đề lớn của dự thảo Luật Đặc xá (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, bà Lê Thị Nga cho biết, Ủy ban tư pháp của Quốc hội đã phối hợp với Cơ quan chủ trì soạn thảo và các cơ quan hữu quan nghiên cứu, tiếp thu chỉnh lý dự thảo Luật và xây dựng dự thảo Báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nêu rõ, về thời điểm đặc xá (Điều 5 dự thảo Luật), dự thảo Luật của Chính phủ trình đã kế thừa Luật Đặc xá hiện hành, quy định 03 thời điểm đặc xá gồm: nhân sự kiện trọng đại của đất nước, nhân ngày lễ lớn của đất nước và trong trường hợp đặc biệt. Nhiều ý kiến đã nhất trí quy định 3 thời điểm đặc xá như dự thảo Luật.

Một số ý kiến đề nghị quy định cụ thể về thời gian, tần suất thực hiện đặc xá (3 năm hoặc 5 năm/đợt); đề nghị quy định cụ thể thời điểm đặc xá là ngày Quốc khánh 2/9, ngày Tết Nguyên Đán hoặc ngày Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước 30/4.

Theo đó, từ thực tiễn thi hành Luật Đặc xá cho thấy Chủ tịch nước đã quyết định đặc xá ở cả 03 thời điểm nêu trên và không phát sinh vướng mắc về thời điểm đặc xá. Do đó, tiếp thu ý kiến của nhiều ĐBQH, Ủy ban Tư pháp đề nghị cho giữ 3 thời điểm đặc xá như dự thảo Luật của Chính phủ trình; không quy định thời điểm, tần suất cụ thể đặc xá mà giao cho Chủ tịch nước căn cứ các quy định của Luật và tình hình của đất nước ở từng thời kỳ để quyết định thời điểm đặc xá phù hợp, đáp ứng yêu cầu thực tế đặt ra.

Không đề nghị đặc xá với “người đã được trước đó” và “có 2 tiền án”

Liên quan các các trường hợp không đề nghị đặc xá, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga chỉ ra rằng, một số ý kiến đề nghị giữ như quy định của Luật hiện hành, không đề nghị đặc xá đối với người “trước đó đã được đặc xá” hoặc “có từ 2 tiền án trở lên”.

Có ý kiến đề nghị bổ sung thêm các trường hợp không được đề nghị đặc xá đối với người bị kết án về tội phạm quy định tại Chương XIII, Chương XXVI và một số tội khác trong Bộ luật Hình sự.

Ủy ban Tư pháp nhận thấy, Luật Đặc xá hiện hành quy định không đề nghị đặc xá đối với trường hợp "Trước đó đã được đặc xá” hoặc “Có từ 02 tiền án trở lên”. Quy định này là chặt chẽ, phù hợp và qua thực tiễn thi hành không phát sinh vướng mắc, khó khăn. Vì vậy, tiếp thu ý kiến ĐBQH, Điều 12 dự thảo Luật đã được chỉnh lý, theo đó giữ lại 02 trường hợp không đề nghị đặc xá nêu trên; đồng thời, bổ sung các trường hợp không được đề nghị đặc xá đối với người bị kết án về một số tội quy định tại Chương XIII (Các tội xâm phạm an ninh quốc gia), Chương XXVI (Các tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh) và Tội khủng bố (Điều 299) của Bộ luật Hình sự.

Chủ tịch nước có quyền chủ động quyết định đặc xá

Nói về việc thực hiện quyết định đặc xá đối với người nước ngoài, bà Lê Thị Nga cho hay, tiếp thu ý kiến của ĐBQH, để không làm phát sinh thêm điều kiện đặc xá với phạm nhân là người nước ngoài và tránh cách hiểu có sự phân biệt đối xử giữa phạm nhân là người Việt Nam với phạm nhân là người nước ngoài, dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng cơ bản giữ lại quy định của Điều 19 Luật hiện hành và giao cho Chính phủ quy định chi tiết điều này. Đồng thời, bỏ quy định tại khoản 5 Điều 14 của dự thảo Luật: Đối với người nước ngoài, trong hồ sơ đề nghị đặc xá cần có văn bản đồng ý tiếp nhận của cơ quan đại diện ngoại giao, cơ quan lãnh sự của nước mà người đó là công dân nếu được đặc xá.

Theo ý kiến thảo luận tại phiên họp, về trường hợp đặc xá đặc biệt, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nêu rõ, theo Báo cáo tổng kết Luật Đặc xá, trong 10 năm qua chỉ có 14 người được đặc xá thuộc trường hợp đặc biệt để đáp ứng yêu cầu đối nội, đối ngoại của Nhà nước và quá trình thực hiện không phát sinh vướng mắc.

Do đó, tiếp thu ý kiến của nhiều ĐBQH, UBTVQH đề nghị tiếp tục giao cho Chủ tịch nước quyền chủ động quyết định mà không quy định cụ thể thế nào là “trường hợp đặc biệt”.

Đồng thời, Điều 22 của dự thảo Luật chỉnh lý đã quy định rõ các đối tượng được đặc xá trong trường hợp đặc biệt gồm: người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn, người được hoãn chấp hành án phạt tù, người được hưởng án treo, người đang được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù, người đang được tha tù trước thời hạn có điều kiện, người đang chấp hành án phạt tù chung thân để phân biệt với các đối tượng được đặc xá nhân ngày lễ lớn, sự kiện trọng đại của đất nước.

Liên quan đến một số ý kiến đề nghị mở rộng đối tượng xét đặc xá cả với người đang được tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù, tiếp thu ý kiến ĐBQH, Uỷ ban Tư pháp đề nghị chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng, ngoài 2 đối tượng được đề nghị đặc xá như quy định của dự thảo Luật thì bổ sung thêm đối tượng là người đang được tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù (người này phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện như người đang chấp hành hình phạt tù, đồng thời phải nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật trong thời gian được tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù).

Trong phiên thảo luận tại phiên họp, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản tán thành với những tiếp thu, giải trình của Ủy ban Tư pháp.

Tổng Thư ký, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc chỉ ra rằng, theo dự thảo Chính phủ trình thì một năm có 03 thời điểm đặc xá: nhân sự kiện trọng đại của đất nước, nhân ngày lễ lớn của đất nước và trong trường hợp đặc biệt. Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho rằng, việc quy định 03 thời điểm này là hơi dày. Chủ nhiệm Nguyễn Hạnh Phúc đưa ra quan điểm nên quy định thời điểm đặc xá vào 02 thời điểm, đó là Tết Nguyên đán và Tết Độc lập.

Cũng quan tâm về thời điểm đặc xá, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định cho rằng thời điểm “sự kiện trọng đại của đất nước” hiện chưa có văn bản nào quy định, do đó đề nghị xem xét, nếu có thể sẽ quy định thế nào là sự kiện trọng đại trong Dự thảo Luật, hoặc giao Chính phủ quy định chi tiết về vấn đề các sự kiện trọng đại.