Quan sát của Báo Tri thức và Cuộc sống cho thấy, tại gói thầu IB2500482459 do Ban QLDA Vĩnh Long làm chủ đầu tư, các hạng mục liên quan đến hóa chất thí nghiệm cũng đang trở thành một điểm nóng tranh cãi, với những yêu cầu bị cho là vượt quá quy định pháp luật và có dấu hiệu định hướng tới một nhà sản xuất cụ thể, tạo lợi thế cho nhà thầu "quen thuộc".

Yêu cầu tài liệu vượt mức cần thiết?

Hóa chất là mặt hàng kinh doanh có điều kiện. Tại Chương V của E-HSMT, Chủ đầu tư đưa ra yêu cầu: "Hàng hoá là hoá chất thuộc danh mục hoá chất sản xuất, kinh doanh có điều kiện theo quy định của Luật Hoá chất: Nhà thầu cung cấp tài liệu chứng minh các loại hoá chất dự thầu được cung cấp bởi nhà sản xuất hoặc cơ sở kinh doanh đủ điều kiện sản xuất, kinh doanh theo quy định của Luật Hoá chất và các quy định liên quan."

Phản đối yêu cầu này, các nhà thầu cho rằng E-HSMT đang đòi hỏi những tài liệu không cần thiết và gây khó khăn cho các nhà thầu thương mại. Một nhà thầu phân tích, căn cứ Luật Hoá chất và các Nghị định liên quan, không yêu cầu nhà thầu tham dự thầu phải nộp tài liệu chứng minh điều kiện của nhà sản xuất gốc.

Nhà thầu lập luận: "Việc yêu cầu 'tài liệu chứng minh điều kiện của nhà sản xuất/nhà kinh doanh' gây hạn chế cạnh tranh, vì không phải nhà sản xuất nào (đặc biệt là các hãng nước ngoài) cũng cấp loại tài liệu này cho từng nhà thầu". Điều này làm phát sinh thủ tục không cần thiết và kéo dài thời gian chuẩn bị E-HSDT.

Theo quan điểm của các nhà thầu, "Nhà thầu chỉ cần chứng minh đơn vị trực tiếp cung cấp hàng hóa có đủ điều kiện kinh doanh hóa chất theo quy định pháp luật Việt Nam là phù hợp và đúng luật". Việc yêu cầu sâu đến tận nhà sản xuất gốc được xem là một rào cản kỹ thuật nhằm hạn chế sự tham gia của các nhà thầu thương mại.

Nghi vấn định hướng sản phẩm cụ thể

Sự việc càng trở nên phức tạp hơn khi một số nhà thầu phản ánh rằng các yêu cầu về thông số kỹ thuật và tài liệu đi kèm dường như chỉ phù hợp với sản phẩm của một nhà sản xuất cụ thể tại Việt Nam.

Trong văn bản kiến nghị, một nhà thầu nêu rõ: "Qua tìm hiểu thì chúng tôi được biết thông số kỹ thuật và việc yêu cầu cung cấp tài liệu chứng minh kèm theo của các loai hóa chất trên là chỉ phù hợp với sản phẩm của 1 Nhà sản xuất đã được định hướng tới từ trước, cụ thể là Hóa chất của Công ty CP Tập Đoàn Hóa Chất Đức Giang. Và không có hàng hóa tương đương từ các Nhà sản xuất khác có thể đáp ứng song song giữa hàng hóa và giấy tờ."

Nhà thầu này còn cho biết thêm về tình trạng bị hạn chế tiếp cận nguồn hàng: "Chúng tôi đã liên hệ đến Nhà cung cấp và nhận được thông tin đã hỗ trợ cho một nhà thầu khác, từ chối cung cấp hàng hóa và các tài liệu chứng từ liên quan."

Nếu những phản ánh này là có cơ sở, việc E-HSMT đưa ra các tiêu chí kỹ thuật và yêu cầu tài liệu khắt khe không chỉ là rào cản hành chính đơn thuần, mà có dấu hiệu của việc "cài cắm" tiêu chí nhằm định hướng tới một nhà sản xuất, tạo lợi thế bất bình đẳng cho một nhà thầu cụ thể. Điều này vi phạm nghiêm trọng các nguyên tắc cơ bản của hoạt động đấu thầu là cạnh tranh, công bằng và minh bạch.

Phản hồi của Chủ đầu tư

Trước những phản ánh và nghi vấn từ phía nhà thầu, Ban QLDA Vĩnh Long vẫn giữ nguyên quan điểm trong Công văn trả lời số 1259/BQL-QLDA2.

Chủ đầu tư lý giải: "Đối với hàng hoá dự thầu là hoá chất... thì hoá chất phải được sản xuất, kinh doanh bởi nhà sản xuất hoặc cơ sở kinh doanh đủ điều kiện... bảo đảm tính hợp pháp của hàng hoá dự thầu." Ban QLDA Vĩnh Long khẳng định việc yêu cầu nhà thầu cung cấp tài liệu chứng minh nhà sản xuất, cơ sở kinh doanh đủ điều kiện là "bảo đảm tính pháp lý, công khai minh bạch, không gây hạn chế nhà thầu."

Tuy nhiên, câu trả lời này không đề cập đến cáo buộc về việc định hướng sản phẩm cụ thể hay tình trạng nhà thầu bị từ chối hỗ trợ từ nhà cung cấp được cho là duy nhất đáp ứng yêu cầu.

Khi các yêu cầu về pháp lý (chứng minh điều kiện của nhà sản xuất), thủ tục (xác nhận catalogue, công chứng bản dịch), và kỹ thuật (thông số đặc thù, kiểm định ngược quy trình) kết hợp lại, chúng tạo thành một "bộ lọc" khắt khe, biến gói thầu thành "khe cửa hẹp", làm dấy lên lo ngại về tính minh bạch trong việc sử dụng hơn 144,9 tỷ đồng ngân sách nhà nước tại Vĩnh Long.

Báo Tri thức và Cuộc sống tiếp tục thông tin:

[Kỳ 5] Gói thầu thiết bị Vĩnh Long: Trách nhiệm của Chủ đầu tư và yêu cầu thượng tôn pháp luật