Hang Lùng Khúy là một hang động mới được phát hiện, nằm ở lưng chừng một ngọn núi thuộc thôn Lùng Khúy, xã Quản Bạ, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang. Hang cách thị trấn Tam Sơn khoảng 10km. Tên gọi của hang động cũng được đặt theo tên của thôn là hang Lùng Khúy.
Từ thị trấn Tam Sơn đi theo quốc lộ 4C chừng 8 km và leo bộ 2 km là tới cửa hang Lùng Khúy.
Hang có chiều dài khoảng 300 m, có hai cửa hang trong đó mỗi cửa cao tầm 1.5 m và rộng 1 m, vòm hang cao và lòng hang khá rộng. Có lẽ đây chính là lý do Lùng Khúy đệ nhất động giữ nguyên vẻ hoang sơ, bí ẩn, mang màu sắc tâm linh huyền thoại.
Đặt chân vào bên trong, Lùng Khúy là một thế giới thạch nhũ với nhiều hình khối và màu sắc đa dạng, phong phú. Các mảng thạch nhũ lấp lánh được hình thành từ hàng triệu năm trước đã tạo nên bức tranh tuyệt đẹp.
Không giống với những hệ thống hang động các nơi khác, khối lượng thạch nhũ ở hang Lùng Khúy tập trung với mật độ dày đặc. Cột đá nọ xếp tiếp cột đá kia như rằng vào nhau, như che kín khung cảnh hang…
Càng vào sâu bên trong, khung cảnh càng choáng ngợp với nhiều nhũ đá, đặc biệt nhất là khu vực sợi nhũ dài từ 1 – 2 mét dạng rèm trông tựa “cây đàn thần” khổng lồ có thể phát ra âm thanh khi gõ nhẹ vào tạo nên những giai điệu độc đáo và riêng biệt của đá.
Ngoài ra, xuyên suốt theo chiều dài khoảng 300 m là nhiều ngóc ngách, nhánh rẽ khác nhau trong lòng núi. Cấu trúc kỳ lạ của hang đã tạo nên một vẻ đẹp hiếm có, khác hẳn các địa danh khác.
Không chỉ mang vẻ đẹp huyền bí nguyên sơ, ma mị, Lùng Khúy còn gắn với đời sống tâm linh với truyền thuyết lãng mạng.
Truyện kể rằng, xưa kia, cao nguyên đá bị hạn hán nặng khiến cho chim muông, cỏ cây không thể sống nổi. Cuộc sống người Mông trên núi cũng cực kỳ khốn khó.
Trời thiêng ban cho bản Lùng Khúy mạch nước nhỏ, chính là giếng thần nằm trong hang động và cử thần Rồng xuống trần gian để cai quản. Ở hạ giới, thần Rồng hóa thành chàng trai người Mông xin trời ban mưa. Không chỉ cây cối tốt tươi, mà các cô gái Mông dùng nước thần cũng ngày càng tươi tắn, xinh đẹp.
Quá trình cai quản dòng nước thần, thần Rồng đã cảm mến, kết hôn cùng cô gái người Mông. Lùng Khúy trong tiếng gọi của người dân địa phương có nghĩa là “Rồng trong khe đá” hàm ý như báu vật trời ban tặng. Hiện, Lùng Khúy rất thu hút khách du lịch.
