Một phát hiện quan trọng trong lĩnh vực cổ sinh vật học vừa được công bố, hứa hẹn sẽ viết lại một phần lịch sử tiến hóa của một trong những nhóm khủng long nổi tiếng nhất: Tyrannosauridae, hay còn gọi là khủng long bạo chúa. Các nhà khoa học đã nhận diện một loài khủng long hoàn toàn mới từ hai bộ xương hóa thạch được bảo quản trong bộ sưu tập của một bảo tàng ở Mông Cổ.
Nghiên cứu mới được đăng trên tạp chí khoa học danh tiếng Nature đã đặt tên cho loài khủng long mới này là Khankhuuluu mongoliensis, có nghĩa là "Hoàng tử rồng của Mông Cổ". Theo các nhà nghiên cứu, hai bộ xương được nghiên cứu có niên đại khoảng 86 triệu năm tuổi, thuộc về thời kỳ cuối kỷ Phấn trắng. Điều đặc biệt là, loài này được xác định là tổ tiên chung gần nhất được biết đến của tất cả các loài khủng long bạo chúa sau này, bao gồm cả "vua khủng long" Tyrannosaurus rex (T-Rex).
Giáo sư Darla Zelenitsky, nhà cổ sinh vật học tại Đại học Calgary (Canada) và là đồng tác giả chính của nghiên cứu, chia sẻ rằng khám phá này mang tính đột phá trong việc hiểu cách khủng long bạo chúa đã tiến hóa từ những kẻ săn mồi có kích thước vừa phải thành những gã khổng lồ thống trị các lục địa Bắc Mỹ và châu Á cho đến khi kỷ nguyên khủng long kết thúc.
Khủng long bạo chúa T-Rex được biết đến qua nhiều hóa thạch được bảo quản rất tốt, cho phép các nhà khoa học có cái nhìn rõ ràng về cấu trúc cơ thể đáng sợ của chúng. Tuy nhiên, về tổ tiên trực tiếp của chúng, đặc biệt là những loài chuyển tiếp từ kỷ Jura sang kỷ Phấn trắng, vẫn là một bí ẩn lớn chưa được giải đáp trọn vẹn.
Giáo sư Zelenitsky giải thích rằng cái tên "Hoàng tử" (Khankhuuluu có nghĩa là "hoàng tử" trong tiếng Mông Cổ) được đặt cho loài mới này là để ám chỉ vị trí của nó trong cây phả hệ khủng long bạo chúa. Khankhuuluu mongoliensis là một thành viên thuộc liên họ Tyrannosauroidea, nhóm khủng long ăn thịt đi bằng hai chân. "Hoàng tử rồng" này có kích thước nhỏ hơn đáng kể so với T-Rex sau này.
Jared Voris, nghiên cứu sinh tiến sĩ cùng dẫn đầu nghiên cứu, mô tả những loài khủng long bạo chúa thời kỳ đầu như Khankhuuluu mongoliensis là những kẻ săn mồi nhỏ bé, nhanh nhẹn sống dưới bóng của các loài khủng long săn mồi đỉnh cao khác cùng thời.
Khankhuuluu mongoliensis được xem là đại diện cho một điểm chuyển tiếp quan trọng trong quá trình tiến hóa của khủng long bạo chúa. Nó đánh dấu sự chuyển mình từ những loài thợ săn nhỏ bé, chạy nhanh, phổ biến trong kỷ Jura, sang thế hệ những quái vật khổng lồ, đáng sợ như T-Rex xuất hiện ở cuối kỷ Phấn trắng. Họa sĩ minh họa Julius Csotonyi đã phác họa hình ảnh phục dựng loài khủng long mới này, đi đứng thẳng bằng hai chân sau, đầu thon dài với bộ hàm đầy răng sắc nhọn.
Giáo sư Zelenitsky ước tính Khankhuuluu mongoliensis có trọng lượng khoảng 750 kg. Con số này tương phản rõ rệt với một con T-Rex trưởng thành, có thể nặng tới 8 lần con số đó. Vì vậy, bà giải thích, đây là một hóa thạch chuyển tiếp nằm giữa tổ tiên ban đầu và những loài khủng long bạo chúa khổng lồ sau này. Phát hiện này giúp các nhà khoa học chỉnh sửa cây phả hệ của họ khủng long bạo chúa và viết lại nhận thức về sự tiến hóa của chúng.
Loài khủng long "Hoàng tử rồng" mới này cũng cung cấp cái nhìn sâu sắc về giai đoạn tiến hóa sớm của các đặc điểm cốt lõi làm nên sự đáng sợ của khủng long bạo chúa, đặc biệt là cấu trúc hộp sọ liên quan đến lực cắn cực mạnh của chúng.
Jared Voris giải thích rằng các nhà nghiên cứu đã quan sát thấy những đặc điểm trong xương mũi của Khankhuuluu mongoliensis. Những đặc điểm này, theo thời gian, đã tiến hóa và phát triển, cho phép các loài khủng long bạo chúa sau này có được lực cắn cực kỳ mạnh mẽ. "Sự tiến hóa của bộ hàm mạnh mẽ như vậy, đã cho phép khủng long bạo chúa tấn công những con mồi lớn hơn và thậm chí nghiền nát xương của chúng", ông nói.
Hai bộ xương hóa thạch không hoàn chỉnh được sử dụng trong nghiên cứu này đã được phát hiện lần đầu tiên vào đầu những năm 1970 tại Mông Cổ. Ban đầu, chúng được phân loại vào chi Alectrosaurus, một loài khủng long khác. Tuy nhiên, qua quá trình kiểm tra tỉ mỉ hơn, Jared Voris đã nhận diện được những đặc điểm riêng biệt của khủng long bạo chúa ở những mẫu vật này, đủ để phân biệt chúng với các loài đã biết và xếp vào một loài mới.
Voris cũng nhấn mạnh vai trò của địa lý trong sự tiến hóa của khủng long bạo chúa. Ông cho rằng các loài khủng long như Khankhuuluu mongoliensis đã có thể di chuyển giữa Bắc Mỹ và châu Á thông qua cây cầu đất liền tự nhiên tồn tại vào thời kỳ đó (nối Siberia và Alaska). Sự di chuyển và phân tán này, kéo dài hàng triệu năm, đã thúc đẩy sự đa dạng hóa và tiến hóa của các nhóm khủng long bạo chúa khác nhau trên khắp các lục địa.
Giáo sư Zelenitsky kết luận một cách hình ảnh: "Phát hiện này cho chúng ta biết rằng, trước khi trở thành vua của muôn loài (ám chỉ T-Rex), khủng long bạo chúa từng chỉ là hoàng tử. Khám phá Khankhuuluu mongoliensis không chỉ làm phong phú thêm kiến thức về thế giới khủng long mà còn cung cấp một mảnh ghép quan trọng vào bức tranh phức tạp về sự tiến hóa của một trong những nhóm săn mồi thành công nhất lịch sử Trái đất.
