Sau một thời gian lâm bệnh nặng, mặc dù đã được Đảng, Nhà nước, tập thể các giáo sư, y bác sĩ và gia đình tận tình chăm sóc, cứu chữa, song do tuổi cao, sức yếu, nguyên Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Trần Phương đã từ trần hồi 6h02 ngày 18/10 tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, hưởng thọ 98 tuổi.

Góp phần mở đường cho tư duy kinh tế đổi mới của Việt Nam

Theo thông tin từ Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội, giáo sư Trần Phương, tên thật Vũ Văn Dung, sinh ngày 1/11/1927 tại thôn Xuân Đào, xã Xuân Dục, tỉnh Hưng Yên (nay là phường Đường Hào, Hưng Yên).

Từ năm 16 tuổi, khi còn học tại Trường Bưởi, ông đã tham gia phong trào học sinh yêu nước chống Pháp. Năm 18 tuổi, ông được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam, rồi hoạt động bí mật tại quê nhà. Trong Cách mạng tháng Tám 1945, ông là Ủy viên Việt Minh, tổ chức khởi nghĩa ở huyện Mỹ Hào, sau đó làm Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến huyện, 19 tuổi làm Bí thư Huyện ủy, 20 tuổi là Tỉnh ủy viên và 21 tuổi giữ chức Phó Bí thư Tỉnh ủy Hưng Yên.

Từ 1949 đến 1953, ông lần lượt giữ chức Trưởng ban Tuyên truyền Khu ủy 3, Giám đốc Sở Thông tin Liên khu 3, Phó Ban Tuyên huấn Khu Tả ngạn.

Sau kháng chiến chống Pháp thắng lợi, ông được cử sang học Học viện Mác - Lênin Bắc Kinh, Trung Quốc.

Từ 1957–1959, ông là Trưởng khoa Kinh tế chính trị Trường Đảng Nguyễn Ái Quốc Trung ương. Khi Ủy ban Khoa học Nhà nước được thành lập (1959), ông được cử làm Phó Viện trưởng, rồi Viện trưởng Viện Kinh tế, và sau đó là Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Xã hội Việt Nam.

Trong thời gian này, ông tham gia nhiều công trình nghiên cứu lý luận, đường lối phát triển kinh tế và quản lý xã hội chủ nghĩa, được lãnh đạo Đảng tin tưởng giao nhiệm vụ quan trọng. Các công trình nghiên cứu khoa học của ông được ứng dụng trong thực tiễn chỉ đạo đường lối kinh tế và được sử dụng rộng rãi trong đào tạo lý luận cao và trung cấp. Ông cũng đóng góp lớn trong việc xây dựng và đào tạo hàng nghìn cán bộ khoa học và quản lý, trong đó có một số người trở thành cán bộ lãnh đạo các cơ quan nhà nước, các trường đại học, viện nghiên cứu.

Năm 1980, ông được Nhà nước phong học hàm Giáo sư, là 1 trong 7 Giáo sư kinh tế đầu tiên của Việt Nam.

Từ năm 1977, ông làm Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kế hoạch Nhà nước. Ông đã thực hiện được những công việc có ảnh hưởng lớn tới sự phát triển, đó là điều chỉnh lớn kế hoạch phát triển 5 năm lần thứ 2, đồng thời cải tiến công tác kế hoạch hóa theo hướng tập trung, không dàn trải, sử dụng quan hệ thị trường để nền kinh tế đạt hiệu quả tốt hơn. Có thể nói đây là bước đi đầu tiên chuyển hệ thống kế hoạch hóa tập trung bao cấp sang cơ chế linh hoạt của nền kinh tế hàng hóa.

Năm 1981, ông được bổ nhiệm Bộ trưởng Bộ Nội thương, lĩnh vực được xem là “điểm nghẽn” của nền kinh tế. Với chủ trương “mua theo giá thỏa thuận, bán sát giá thị trường”, ông đã đề xuất và thực hiện “Kiến nghị về cải tiến thương nghiệp”, dẹp bỏ các cửa hàng cung cấp đặc biệt, xóa bỏ dần tem phiếu, mở rộng cửa cho thương mại tư nhân, thổi luồng gió đổi mới vào nền kinh tế.

Từ năm 1982-1985, ông được cử làm Phó chủ tịch Hội đồng bộ trưởng, phụ trách lĩnh vực phân phối lưu thông trong bối cảnh quốc tế có những chuyển biến phức tạp và trong nước còn nhiều rào cản của tư duy và cơ chế cũ.

Năm 1986, ông trở lại công việc nghiên cứu khoa học, nhưng ở một bình diện mang tính chiến lược ứng dụng mạnh mẽ hơn. Tại Viện Kế hoạch dài hạn và Phân bố lực lượng sản xuất (Ủy ban Kế hoạch Nhà nước), ông đã cùng các cộng sự xây dựng Bản kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội dài hạn đầu tiên của đất nước từ 1986 đến năm 2005, đồng thời tư vấn cho Chính phủ Lào và Chính phủ Campuchia xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2005. Những định hướng ông đề ra đã được thực tế phát triển của cả ba nước xác nhận là đúng đắn.

Từ năm 1975, ông là Chủ tịch đầu tiên của Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, lãnh đạo Hội trong gần nửa thế kỷ. Với tư duy đổi mới và tầm nhìn chiến lược, ông đã khuyến khích đội ngũ trí thức “dám nghĩ, dám nói, dám làm”, đưa tiếng nói khoa học trở thành lực lượng kiến tạo tư duy kinh tế Việt Nam thời kỳ đổi mới.

Hàng nghìn nhà khoa học và quản lý kinh tế trên cả nước đã tích cực hoạt động trong Hội dưới nhiều hình thức phong phú và có những đóng góp sáng tạo vào công cuộc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Tấm gương sáng ngời về trí tuệ, đạo đức, nhân cách và tinh thần phụng sự

Năm 1993, GS Trần Phương nghỉ hưu, nhưng vẫn trăn trở về nhiệm vụ đào tạo lớp cán bộ trẻ cho công cuộc công nghiệp hóa. Từ hoài bão ấy, ông từng thành lập Khoa Kinh tế chính trị Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội (1974), sau này phát triển thành Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội.

Với khát vọng cống hiến cho giáo dục, ông cùng các cộng sự sáng lập Trường Đại học Dân lập Quản lý và Kinh doanh Hà Nội năm 1996 (nay là Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội), nơi ông làm Hiệu trưởng suốt gần 30 năm. Dưới sự lãnh đạo của ông, trường đã đào tạo hàng trăm nghìn sinh viên, học viên cao học, tiến sĩ trở thành một trong những cơ sở giáo dục đại học tư thục lớn và uy tín của cả nước.

Các thế hệ cán bộ, giảng viên, sinh viên nhà trường luôn ghi nhớ công lao của ông người sáng lập, chỉ đạo và dẫn dắt Trường phát triển vững mạnh, góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước và bạn bè quốc tế.

Trong Tin buồn gửi tới cán bộ, giảng viên và người lao động trong toàn Trường, Ban Giám hiệu Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội bày tỏ sự đau buồn.

GS.TS Nguyễn Công Nghiệp, Phó Hiệu trưởng thường trực Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội cho hay , GS Trần Phương không chỉ là người sáng lập, đặt nền móng cho sự ra đời và phát triển của Trường, mà còn là tấm gương sáng ngời về trí tuệ, đạo đức, nhân cách và tinh thần phụng sự. Suốt hơn ba thập kỷ qua.

“Thầy đã dành trọn tâm huyết và trí lực để dẫn dắt, xây dựng Trường phát triển bền vững, trở thành một cơ sở giáo dục uy tín, giàu bản sắc. Trong ký ức của bao thế hệ học trò và đồng nghiệp, Thầy là niềm tự hào, là biểu tượng của tinh thần cống hiến, sự tận tụy, tầm nhìn sáng suốt, ý chí kiên định và bản lĩnh vượt qua mọi thử thách. Hình ảnh Thầy với nụ cười hiền hậu, tấm lòng nhân ái, ánh mắt bao dung, phong thái giản dị mà uy nghiêm, quyết đoán mãi khắc sâu trong tâm trí chúng ta.

Sự ra đi của Giáo sư Hiệu trưởng Trần Phương, người thầy mẫu mực, nhà lãnh đạo tâm huyết, nhà cách mạng kiên trung, là tổn thất lớn đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, với nền giáo dục nước nhà và đặc biệt là đã để lại một khoảng trống không thể lấp đầy đối với các thế hệ cán bộ, giảng viên, người lao động, học viên, sinh viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội.

Thầy Trần Phương mất đi, Đảng và nhà nước mất một chiến sĩ cách mạng suốt đời cống hiến vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, vì sự phồn vinh của đất nước, nhà trường mất đi một người thầy, một lãnh đạo tận tụy, quyết liệt, mẫn cán, tài hoa, tâm huyết. Các thế hệ sinh viên, học viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội mất đi một người thầy, người ông tận tình, bao dung”, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Công Nghiệp chia sẻ.