Theo tìm hiểu của Báo Tri thức và Cuộc sống, các gói thầu mà Công ty TNHH Một thành viên Xây dựng Bùi Phát (Bùi Phát) trúng thầu trong thời gian gần đây bộc lộ rõ sự suy giảm nghiêm trọng về tính cạnh tranh. Mặc dù được tổ chức theo hình thức đấu thầu rộng rãi qua mạng, các gói thầu này đều kết thúc với kịch bản chỉ có duy nhất một nhà thầu tham dự.

Khi cạnh tranh còn nhiều hạn chế

Mục tiêu cốt lõi của Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 và các văn bản hướng dẫn (như Nghị định 214/2025/NĐ-CP) là đảm bảo cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Tuy nhiên, thực tiễn tại các gói thầumà Bùi Phát tham gia từ tháng 9 đến tháng 11/2025 cho thấy mục tiêu cạnh tranh đã hoàn toàn không đạt được.

1. Gói thầu IB2500463960 (Dự án Nâng cấp đường Tân Định 19) tại Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng khu vực Bắc Tân Uyên: 1 nhà thầu tham dự (Bùi Phát). Kết quả: Trúng thầu với tỷ lệ tiết kiệm 1,07%.
2. Gói thầu IB2500462584 (Dự án Nâng cấp đường Bình Mỹ 12) tại Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng khu vực Bắc Tân Uyên: 1 nhà thầu tham dự (Bùi Phát). Kết quả: Trúng thầu với tỷ lệ tiết kiệm 1,50%.
3. Gói thầu IB2500352135 (Dự án Nâng cấp kho chứa VLNCN Bình Dương) tại Công ty MICCO: 1 nhà thầu tham dự (Bùi Phát). Kết quả: Trúng thầu với tỷ lệ tiết kiệm 4,36%.

Khi không có sự tham gia của các nhà thầu khác, nhà thầu duy nhất tham dự không chịu bất kỳ áp lực cạnh tranh nào về giá. Điều này dẫn đến hệ quả tất yếu là tỷ lệ tiết kiệm cho ngân sách nhà nước ở mức rất thấp, đặc biệt là tại hai gói thầu sử dụng vốn ngân sách tại Bắc Tân Uyên. Hiệu quả kinh tế của việc sử dụng vốn đầu tư công rõ ràng đã không được tối ưu hóa.

Nghi vấn từ Hồ sơ mời thầu (E-HSMT)

Hiện tượng "một mình một ngựa" lặp đi lặp lại đặt ra câu hỏi lớn: Vì sao các gói thầu xây lắp thông thường, được phát hành rộng rãi trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, lại không thể thu hút sự quan tâm của các nhà thầu khác trên thị trường?

Trao đổi với Báo Tri thức và Cuộc sống, chuyên gia đấu thầu Đào Giang phân tích: "Khi một gói thầu đấu thầu rộng rãi mà chỉ có một nhà thầu tham gia, cần phải xem xét kỹ lưỡng các nguyên nhân. Ngoài các yếu tố khách quan, nguyên nhân chủ quan thường đến từ chính E-HSMT."

Ông Giang chỉ rõ, một trong những hành vi bị cấm trong hoạt động đấu thầu (quy định tại Điều 17, Luật Đấu thầu 22/2023/QH15) là việc đưa ra các yêu cầu làm hạn chế sự tham gia của nhà thầu hoặc tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng.

"Thực tế cho thấy, E-HSMT có thể chứa đựng các tiêu chí mang tính 'cài cắm', các yêu cầu kỹ thuật đặc thù, yêu cầu về nhân sự, thiết bị hoặc hợp đồng tương tự mà chỉ một nhà thầu cụ thể mới có khả năng đáp ứng. Khi đó, các nhà thầu khác dù biết thông tin về gói thầu nhưng cũng không thể tham gia, dẫn đến tình trạng 'một mình một ngựa'," ông Giang nhận định.

Trong bối cảnh Công ty TNHH Một thành viên Xây dựng Bùi Phát có mối quan hệ đặc biệt thân thiết với các đơn vị tư vấn như Công ty TNHH Tư vấn Xây dựng Tổng hợp Võ Gia (đơn vị đã mời thầu 66 gói mà Bùi Phát trúng 62 gói), nghi vấn về tính khách quan trong quá trình lập E-HSMT càng trở nên rõ nét hơn.

Trách nhiệm của Chủ đầu tư và Bên mời thầu

Trong bối cảnh này, trách nhiệm của Chủ đầu tư và Bên mời thầu là rất quan trọng. Họ không chỉ có trách nhiệm tuân thủ quy trình mà còn phải đảm bảo tính cạnh tranh và hiệu quả của cuộc thầu.

Chuyên gia Đào Giang cho rằng: "Khi E-HSMT được phát hành rộng rãi nhưng không có nhà thầu nào khác tham dự, chủ đầu tư và bên mời thầu cần chủ động rà soát lại hồ sơ của mình, thay vì mặc nhiên chấp nhận kết quả đó. Nếu các gói thầu liên tiếp chỉ tiết kiệm 1%, trách nhiệm giải trình về hiệu quả sử dụng vốn thuộc về chủ đầu tư."

Bên cạnh đó, tại gói thầu của Công ty MICCO (IB2500352135), việc Tư vấn Võ Gia đóng vai trò thẩm định KQLCNT cho chính Bùi Phát, dù không vi phạm trực tiếp các điều khoản về bảo đảm cạnh tranh (Điều 9 Luật Đấu thầu về độc lập pháp lý và tài chính), nhưng có thể tạo ra tâm lý e ngại cho các nhà thầu khác về tính khách quan của cuộc thầu.

Để hoạt động đấu thầu thực sự đi vào thực chất, việc đảm bảo môi trường cạnh tranh lành mạnh, minh bạch là yêu cầu cấp thiết.

Báo Tri thức và Cuộc sống tiếp tục thông tin./.

[Kỳ 5] Đấu thầu hiệu quả hơn từ các gói thầu Bùi Phát: Góc nhìn từ chuyên gia và pháp lý