Vào năm 2023, một nhóm nhà khảo cổ học đã trèo vào bên trong một hang động trên vách đá nhìn ra Biển Chết để nghiên cứu một hình khắc cổ trên nhũ đá. Đó là một dòng chữ khắc 2.700 tuổi đã được ghi chép trước đó từ thời Đền thờ thứ nhất. Ảnh: Emil Aladjem/Israel Antiquities Authority.
Theo các nhà nghiên cứu, thông điệp bí ẩn được viết bằng chữ Aram và có thể có liên quan đến Cuộc nổi dậy đẫm máu Bar Kokhba - sự kiện người Do Thái nổi dậy, chống lại người La Mã từ năm 132 đến năm 135 sau Công nguyên. Ảnh: Asaf Gayer.
Ngoài chữ khắc bí ẩn, các chuyên gia còn phát hiện 4 thanh kiếm cổ trong các khe nứt của hang động. Khám phá này cho thấy nơi đây có thể đã từng là nơi ẩn náu của quân nổi dậy trong cuộc nổi dậy Bar Kokhba xảy ra vào thế kỷ thứ hai sau Công nguyên. Ảnh: Dafna Gazit/IAA.
Trong số những ký tự đã được giải mã từ dòng chữ bí ẩn bên trong hang động, các chuyên gia xác định được cụm từ "Abba xứ Naburya đã qua đời". Ảnh: Emil Aladjem/Israel Antiquities Authority.
Hiện giới nghiên cứu vẫn chưa chắc chắn về danh tính của "Abba xứ Naburya". Nguyên do là bởi "Abba" là một cái tên phổ biến của người Do Thái vào vài thế kỷ đầu Công nguyên và "Naburya" là tên của một ngôi làng gần Galilea. Ảnh: Asaf Gayer.
Dựa trên phong cách chữ viết và ngôn ngữ sử dụng, các nhà nghiên cứu tin rằng, dòng chữ khắc bên trong hang động có niên đại từ thế kỷ thứ nhất hoặc thứ hai sau Công nguyên. Do đó, nó có thể được tạo ra từ Cuộc nổi dậy Do Thái lần thứ nhất (năm 66 đến năm 73 sau Công nguyên) hay Cuộc nổi dậy Bar Kokhba (năm 132 - 135 sau Công nguyên) hoặc những năm giữa hai cuộc nổi dậy này. Ảnh: Israel Antiquities Authority.
Gần dòng chữ khắc bí ẩn, các nhà khảo cổ học đã tìm thấy một đồng tiền Bar Kokhba và 4 thanh kiếm La Mã. Những thanh kiếm này được giấu trong một khe hở và được bảo quản cực kỳ tốt. Trong số này, 3 thanh vẫn còn nằm trong vỏ gỗ. Do hang động quá nhỏ nên suy đoán nơi đây được sử dụng làm điểm xuất phát cho các cuộc đột kích, chứ không phải nơi ở. Ảnh: Israel Antiquities Authority.
"Việc giấu kiếm và lao móc trong các vết nứt sâu ở hang động biệt lập phía bắc 'En Gedi cho thấy những vũ khí này được lấy làm chiến lợi phẩm từ binh lính La Mã hoặc từ chiến trường. Chúng được quân nổi dậy Judean cố tình giấu đi để tái sử dụng", Tiến sĩ Eitan Klein cho biết. Ảnh: Boaz Langford.
Từ những điều này, các nhà nghiên cứu tin rằng, dòng chữ khắc bên trong hang động nhiều khả năng liên quan đến cuộc nổi loạn đẫm máu Bar Kokhba. Họ cố gắng giải mã hoàn toàn dòng chữ bí ẩn và tìm kiếm trên các bức tường của hang động với hy vọng sớm giải mã được thông điệp mà người xưa để lại. Ảnh: Oriya Amichai/IAA.
