Miếu thờ cá Ngư Ông lớn nhất Hà Tĩnh được xây dựng trong khuôn viên rộng hơn 2.000m2 tại thôn Xuân Bắc, xã Cẩm Nhượng (huyện Cẩm Xuyên). Đây là nơi “an nghỉ” của gần 200 cá Ông được người dân địa phương chôn cất.
Ông Phương cho biết, cá Ông lớn nhất mà ông được chôn cất nặng khoảng 60kg, thời trước có những con gần cả tấn. Hiện tại cá Ông gần nhất mà miếu an táng là vào ngày 29/12 vừa rồi, tên là Đức Cô, nặng hơn 10 kg. Cho đến nay, miếu đã mai táng và lưu giữ gần 200 ngôi mộ cá, có những ngôi mộ từ thời xưa đã có lịch sử hàng trăm năm tuổi." Miếu thờ đã tồn tại khoảng 600 năm. Sau nhiều lần tu sửa, mở rộng, đến nay toàn bộ ngôi mộ đã được khắc bia, xây thành khuôn viên rất trang nghiêm.
Theo ông Nguyễn Hữu Phương Ban lễ nghi miếu cá cho biết, với những cá Ông chết, thân đã bị biến dạng, khi đưa vào bờ, ban nghi lễ sẽ tiến hành tung đồng âm dương để xác định là đực hay cái. Sau đó sẽ tắm bằng nước lấy ở miếu hoặc tắm rượu rồi xịt nước hoa.
Tiếp theo sẽ tiến hành khâm liệm, hạ huyệt và chiêu hồn, đầy đủ nghi thức như an táng người. Sau khi an táng xong, sẽ tổ chức lễ 3 ngày - 50 ngày - 100 ngày, lễ 1 giỗ và hết tang. Trong ảnh tấm lụa đỏ sẽ trải ra lúc khâm lượm cá Ông.
Cá Ông được người dân ở đây gọi với tên thân mật là “Ngài”, nặng hơn 50kg sẽ đặt tên là Đức Ông, Đức Bà; bé hơn thì đặt là Đức Cô hoặc Đức Cậu.
Xem cá Ngư Ông như một vị “thần” bảo vệ, nâng đỡ ngư dân trước sóng gió, uy lực của đại dương, vì thế việc chôn cất cá, thờ cúng được thực hiện giống như một con người. Đều đặn hàng tháng cứ đến ngày Rằm hoặc cuối tháng đều có người lên miếu quét dọn, hương khói đầy đủ cho các Ngài.
Khuôn viên mộ cá được xây dựng rất trang nghiêm.
Tại các phần mộ đều thắp hương, hoa và người dân thường xuyên lên đây để dọn dẹp. Tục an táng cá voi tại miếu Đức Ngư Ông là sinh hoạt văn hóa phi vật thể của người dân địa phương, nó gắn với lễ hội cầu ngư nhượng bạn và hội chèo cạn diễn ra vào ngày 8/4 âm lịch hàng năm
Ngôi mộ Đức Cô vừa được chôn cất cuối năm 2021. Tại mỗi ngôi mộ đều được đặt tấm bia ghi rõ ngày mất và đặt tên.
Ông Phương cho biết, cá Ông gần nhất mà miếu an táng là vào ngày 29/12/2021, tên là Đức Cô, nặng hơn 10 kg. Cho đến nay, miếu đã mai táng và lưu giữ gần 200 ngôi mộ cá, có những ngôi mộ từ thời xưa đã có lịch sử hàng trăm năm tuổi.
Bên trong miếu đặt bàn thờ để thắp hương vào những dịp ngày Rằm, cuối tháng hoặc vào dịp lễ, Tết. Với ngư dân, việc chôn cất và thờ tự cá voi thể hiện lòng thành kính như để thể hiện lòng biết ơn đối với cá voi đã luôn hỗ trợ ngư dân thoát khỏi hiểm nguy khi đánh bắt trên biển.
Ông Nguyễn Văn Hùng - Chủ tịch UBND xã Cẩm Nhượng cho hay, miếu Đức Ngư Ông là di tích thiêng liêng, hằng năm xã luôn huy động xã hội hóa và trích kinh phí để tôn tạo miếu, có thời điểm nhiều nhất khoảng một tỷ đồng.
