Năm 2025, điểm chuẩn đại học lập kỷ lục khi nhiều ngành chạm ngưỡng tuyệt đối 30/30. Nghịch lý ở chỗ, điểm thi tốt nghiệp THPT giảm so với năm trước, nhưng cơ chế cộng điểm và quy đổi chứng chỉ lại khiến điểm chuẩn tăng vọt. Chuyên gia cảnh báo, phía sau những con số tưởng chừng ấn tượng là nỗi lo bất công bằng trong tuyển sinh.

Nghịch lý điểm chuẩn “kịch trần”

Năm 2025, kết quả kỳ thi tốt nghiệp THPT ghi nhận mức điểm trung bình giảm so với năm trước. Thế nhưng, điểm chuẩn đại học lại tăng vọt lên kỷ lục. Có tới 6 ngành lấy trọn 30/30 điểm. Đó là ngành Y khoa (Học viện Quân y), Quan hệ quốc tế (Học viện Khoa học Quân sự), cùng Sư phạm tiếng Anh và Sư phạm tiếng Trung tại ĐH Ngoại ngữ – ĐHQGHN và ĐH Ngoại ngữ Đại học Huế.

Một số ngành khác cũng áp sát mốc tuyệt đối, gồm Lịch sử – Địa lý (ĐH Giáo dục, ĐHQGHN) dừng ở 29,84 điểm; Sư phạm Lịch sử (ĐH Sư phạm Hà Nội) đạt 29,06 điểm.

Khối công nghệ cũng ghi nhận sức nóng đặc biệt. Tại ĐH Công nghệ Thông tin (ĐHQG TPHCM), với phương thức xét tuyển thẳng và ưu tiên xét tuyển (quy đổi thang 30), ngành Trí tuệ nhân tạo vươn tới 29,91 điểm. Các ngành khác của trường đều ở mức rất cao: Khoa học dữ liệu 29,14 điểm, Khoa học máy tính 28,9 điểm, Thiết kế vi mạch 28,8 điểm.

Một số trường có điểm chuẩn tuyệt đối 30/30 và phải ra tiêu chí phụ để xác định thí sinh trúng tuyển. Chẳng hạn, Trường đại học Ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nội thí sinh phải đặt nguyện vọng 1 mới trúng tuyển, từ nguyện vọng 2 trở đi đã trượt.

Còn Trường ĐH Ngoại ngữ – ĐH Huế, để trúng tuyển ngành Sư phạm tiếng Anh, thí sinh phải đạt tối thiểu 9,5 điểm môn Ngoại ngữ và từ 8,5 điểm môn Ngữ văn. Với ngành Sư phạm tiếng Trung, tiêu chí phụ với điểm Ngoại ngữ phải tuyệt đối 10.

Nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng, việc quy đổi điểm tương đương bất hợp lý, tuyển nhiều phương thức, có quá nhiều điểm cộng... đã dẫn tới những bất hợp lý trên. Một số ngành thí sinh đạt gần 10 điểm mỗi môn vẫn không trúng tuyển nếu không có điểm ưu tiên, điểm cộng.

Tại Trường ĐH Ngoại ngữ (ĐHQGHN), thí sinh có chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế được quy đổi trực tiếp thành điểm 10 khi xét tuyển. Ngoài ra, nhà trường còn áp dụng cơ chế cộng điểm ưu tiên từ 1,5 đến 3 điểm cho thí sinh đoạt giải trong các kỳ thi học sinh giỏi cấp tỉnh, quốc gia, Olympic THPT ĐHQGHN hay tham gia chương trình VNU 12+. Với những thí sinh sở hữu chứng chỉ quốc tế như SAT, ACT, A-level, mức điểm thưởng dao động từ 1 đến 3 điểm.

Tại Trường ĐH Ngoại ngữ (ĐH Huế), ở tất cả các phương thức tuyển sinh, thí sinh có chứng chỉ ngoại ngữ được quy đổi thành điểm 10 và đồng thời được cộng thêm từ 1–3 điểm vào tổng điểm xét tuyển, tức một chứng chỉ có thể mang lại lợi thế hai lần cộng điểm. Bên cạnh đó, trường còn dành 1–3 điểm thưởng cho thí sinh đoạt giải học sinh giỏi cấp tỉnh môn ngoại ngữ; cộng trực tiếp 3 điểm cho học sinh đạt học lực loại giỏi ở lớp 11, 12; và thêm 3 điểm cho học sinh trường chuyên có kết quả năm lớp 12 từ loại khá trở lên.

Bất bình đẳng, thiếu công bằng từ điểm cộng?

Trao đổi với phóng viên, thầy giáo Vũ Khắc Ngọc (Hà Nội) chỉ ra nghịch lý: cả nước không có thí sinh nào đạt tuyệt đối 30 điểm tổ hợp Toán – Văn – Anh, nhưng nhiều ngành tuyển tổ hợp này lại lấy điểm chuẩn 30. Nguyên nhân là do thí sinh đạt 27 điểm nhưng vẫn trúng tuyển nhờ được cộng tối đa 3 điểm.

Không chỉ vậy, nhiều trường còn cho phép quy đổi chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế thành điểm môn thi. Phổ biến, IELTS 6.5 được quy đổi thành 9,5 điểm, IELTS 7.0 thành 10 điểm. Nhờ đó, có trường hợp thí sinh thi tốt nghiệp môn tiếng Anh chỉ 6 điểm nhưng khi xét tuyển được tính thành 10 điểm, tức chênh lệch đến 4 điểm.

Thầy Ngọc phân tích: Trong khoảng 850.000 thí sinh đăng ký xét tuyển đại học năm nay, số học sinh giỏi có chứng chỉ IELTS chỉ chiếm thiểu số, nhưng lại được ưu ái đặc biệt. Ngược lại, phần đông thí sinh không có điều kiện học và thi chứng chỉ quốc tế, nhất là ở vùng sâu vùng xa, thì chịu nhiều thiệt thòi.

Ông cho rằng, việc cộng điểm khuyến khích và quy đổi chứng chỉ, vốn được đa số trường áp dụng, đã đẩy điểm chuẩn tăng vọt, liên tục phá kỷ lục. Nhìn vào con số, có thể nghĩ trường tuyển được thí sinh giỏi, nhưng thực chất ẩn sau đó là sự bất bình đẳng, thiếu công bằng, đi ngược lại nguyên tắc khách quan của tuyển sinh.

“Thực tế, có thí sinh chỉ 27 điểm nhưng đỗ ngành chuẩn 30 nhờ cộng điểm, trong khi thí sinh khác đạt 29 điểm lại trượt. Chương trình giáo dục phổ thông thì như nhau, nhưng không phải ai cũng có điều kiện thi IELTS, nhất là học sinh ở địa phương khó khăn”, thầy Ngọc nói.

Thầy Vũ Khắc Ngọc cho rằng, Bộ GD&ĐT nhiều lần nhấn mạnh sự cạnh tranh công bằng và đã giảm mức điểm ưu tiên khu vực, vốn là đòn bẩy cho học sinh vùng sâu vùng xa để tạo sự cân bằng với thí sinh thành phố. Tuy nhiên, cùng lúc, quy chế lại cho phép cộng 1–3 điểm cho học sinh giỏi, có chứng chỉ quốc tế.

“Có thể thấy rõ sự mâu thuẫn: siết điểm ưu tiên cho phần lớn thí sinh, nhưng lại mở rộng ưu tiên cho thiểu số có điều kiện. Vậy đã công bằng chưa?”, thầy Ngọc đặt câu hỏi.

Theo thầy Ngọc, thí sinh ít điều kiện hơn chỉ còn “vũ khí” duy nhất là điểm thi tốt nghiệp THPT, trong khi điểm ưu tiên ngày càng ít. Ngược lại, thí sinh có điều kiện có thể thi IELTS nhiều lần cho đến khi đạt điểm mong muốn, rồi dùng để quy đổi thành 9–10 điểm hoặc cộng thêm đến 3 điểm. Thi tốt nghiệp thì chỉ một lần duy nhất, lợi thế thuộc về ai đã quá rõ.

“Dĩ nhiên để đạt IELTS, các em cũng phải học tập, rèn luyện, không phải điểm trên trời rơi xuống. Nhưng cái cần bàn là sự công bằng trong quy chế. Nếu cộng điểm khu vực từng bị cho là thiếu công bằng và bị siết chặt, thì cộng điểm IELTS lại được hợp thức hóa, không hề có hàng rào kỹ thuật nào, trường muốn cộng bao nhiêu thì tùy. Đã bất bình đẳng ngay từ văn bản, thì khó đòi hỏi công bằng ở thực tế”, thầy Ngọc nêu quan điểm.