Bản Bắc Hoa thuộc xã Tân Sơn, huyện Lục Ngạn (tỉnh Bắc Giang) là nơi có những thửa ruộng bậc thang uốn lượn ôm vòng quanh bản. Nét bình dị, mộc mạc gần như còn nguyên sơ của phong cảnh, vườn bãi cho đến những ngôi nhà trình tường đơn sơ óng màu thời gian của đồng bào dân tộc Nùng thu hút nhiều du khách.
Ở đây đa số đều là bà con dân tộc Nùng di cư từ Lạng Sơn về từ vài trăm năm trước.
Hai bên đường đi là những đồi cây xanh mát, những ngôi nhà ẩn hiện trong những đồi vải điệp trùng.
Đến thăm một xóm trong bản, xóm này hiện có 17 hộ gia đình và hầu hết họ đều có mối quan hệ trong dòng tộc, sống đoàn kết, quây quần bên nhau. Từ sân nhà nọ có thể bước luôn sang nhà kia, hoặc chỉ phân chia ranh giới bằng các lối đi chung, những hàng rào bằng cây, đá xếp chồng lên nhau hoặc bằng những vạt hoa dại…
Điều đặc biệt là 17 hộ đều còn giữ được nếp nhà truyền thống trình tường với mái ngói âm dương khơi gợi sự kết nối giữa hiện tại và quá khứ.
Được biết, bản Bắc Hoa có khoảng 160 gia đình với hơn 700 người (100% dân tộc Nùng). Trong đó, có gần 100 ngôi nhà trình tường, nhiều ngôi nhà có niên đại bằng mấy đời người. Không chỉ nhà trình tường, mà bếp, công trình phụ, tường rào, chuồng trại chăn nuôi... tất cả đều làm bằng đất. Ưu điểm của những ngôi nhà trình tường bằng đất là có thể thích nghi với khí hậu, mát dịu về mùa hè và ấm áp về mùa đông.
Đến Bắc Hoa, ngoài vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên, núi rừng còn được xem người dân nơi đây dệt khăn, áo chàm thủ công truyền thống và thưởng thức món ngon đặc sản...
Bên nếp nhà trình tường đơn sơ, cụ bà Vi Thị Thêm (80 tuổi) vẫn ngày ngày dệt những tấm khăn, áo chàm.
Các hộ dân sống bằng công việc canh tác nông nghiệp, trồng cây ăn quả và một ít diện tích lúa, cây rau màu ngắn ngày. Cuộc sống của người dân trong bản từng bước khá lên qua các năm và vì thế văn hoá truyền thống đã mai một đi ít nhiều.
Nhưng những năm gần đây ý thức về giữ gìn văn hoá truyền thống đã được quan tâm, chú ý hơn. Bản đã có CLB hát Slong hao, việc truyền dạy dân ca được bà con có ý thức hơn. Vào những ngày hội xuân, bóng những chiếc áo chàm, khăn chàm xuống chợ tạo nên những nét độc đáo của chợ phiên vùng cao. Hay những ngôi nhà mái ngói âm dương cũng được bà con trong bản gìn giữ.
Ông Trương Văn Năm, phó chủ tịch UBND huyện Lục Ngạn cho biết: “Nhằm bảo tồn, gìn giữ giá trị văn hóa lịch sử của bản Bắc Hoa và bản sắc văn hóa của dân tộc Nùng, UBND huyện đã có những phương án để tu sửa, bảo quản những nếp nhà trình tường. Bên cạnh đó, tỉnh Bắc Giang cũng đã đưa những ngôi nhà trình tường của bản Bắc Hoa vào chương trình bảo tồn, phát huy di sản văn hóa các dân tộc thiểu số giai đoạn 2020 – 2030".
