Một gói thầu xây lắp tại xã Bình Đức, tỉnh Tây Ninh, tưởng chừng như không có gì đặc biệt lại cho thấy những lát cắt đáng suy ngẫm về hoạt động đấu thầu hiện nay. Việc 2/3 nhà thầu tham dự bị loại vì các lý do được cho là thiếu sót cơ bản, trong khi đơn vị trúng thầu lại có “mối duyên” đặc biệt với chính bên mời thầu, khiến dư luận không khỏi đặt câu hỏi về tính cạnh tranh, minh bạch và hiệu quả kinh tế của các dự án sử dụng vốn ngân sách.
Từ gói thầu xây lắp hơn 2,9 tỷ đồng…
Ngày 12/08/2025, ông Huỳnh Trọng Thanh – Chủ tịch UBND xã Bình Đức, tỉnh Tây Ninh đã ký Quyết định số 797/QĐ-UBND , phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu cho Gói thầu số 4: Thi công xây dựng công trình Đường Khu dân cư ấp 4 xã Bình Đức.
Gói thầu này thuộc dự án cùng tên, do UBND xã Bình Đức làm chủ đầu tư. Đơn vị được giao mời thầu là Chi nhánh Công ty Cổ phần Tư vấn Xây dựng Minh Long (gọi tắt là TVXD Minh Long). Gói thầu có giá được duyệt là 2.920.328.000 đồng, sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước.
Theo kết quả được công bố, đơn vị trúng thầu là Công ty TNHH Thạnh Hưng Thành (MSDN: 1101881236; địa chỉ tại phường Tân An, tỉnh Tây Ninh; Giám đốc là ông Trương Văn Thới) với giá trúng thầu là 2.838.000.000 đồng. So với giá gói thầu, mức giá này tiết kiệm được khoảng 82,3 triệu đồng, tương đương tỷ lệ tiết kiệm 2,82%.
Hai 'đối thủ' bị loại dù chào giá cạnh tranh
Báo cáo đánh giá E-HSDT số 38/BCĐG do TVXD Minh Long lập ngày 16/07/2025 cho thấy một bức tranh ban đầu tưởng chừng rất cạnh tranh về giá. Cụ thể, tại biên bản mở thầu, các nhà thầu đã đưa ra mức giá dự thầu khá sát sao: Công ty TNHH xây dựng Nguyên Đồng Thuận dự thầu với giá 2.865.707.831 đồng; Công ty TNHH MTV Đạt Hồng Phát dự thầu giá 2.900.482.056 đồng; Công ty TNHH Thạnh Hưng Thành có giá dự thầu ban đầu là 2.919.213.201 đồng (trước khi áp dụng giảm giá).
Tuy nhiên, lợi thế cạnh tranh về giá đã không thể phát huy khi cả hai 'đối thủ' của Thạnh Hưng Thành đều bị loại vì những lỗi "sơ đẳng" ở vòng đánh giá năng lực và kỹ thuật.
Theo báo cáo đánh giá, Công ty TNHH xây dựng Nguyên Đồng Thuận bị loại do thiếu tài liệu chứng minh cho nhiều nhân sự chủ chốt, cán bộ quản lý không đáp ứng yêu cầu và thiếu hồ sơ chứng minh quyền sử dụng đối với 5 loại thiết bị thi công chính.
Tương tự, Công ty TNHH MTV Đạt Hồng Phát bị loại vì các hợp đồng tương tự không đáp ứng giá trị tối thiểu , chứng chỉ hành nghề của nhân sự hết hạn, thiếu hợp đồng lao động và hồ sơ kỹ thuật bị đánh giá yếu kém, không có hợp đồng nguyên tắc cung ứng vật tư, giải pháp thi công không đầy đủ.
Điều này cho thấy, nếu các nhà thầu chuẩn bị hồ sơ năng lực và kỹ thuật kỹ lưỡng hơn, cuộc đua về giá tại gói thầu này đã có thể diễn ra gay cấn hơn rất nhiều, thay vì chỉ có một nhà thầu duy nhất đủ điều kiện "về đích".
Góc nhìn chuyên gia: Năng lực nhà thầu hay chất lượng hồ sơ mời thầu?
Dưới góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Thị Hương (Đoàn Luật sư TP.HCM) phân tích: “Luật Đấu thầu 2023 tại Điều 4 đã quy định rõ 4 nguyên tắc cốt lõi là cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Việc 2/3 nhà thầu tham dự, trong đó có nhà thầu chào giá thấp nhất, bị loại ngay từ vòng đánh giá kỹ thuật với các lý do về hồ sơ đặt ra một câu hỏi: Liệu đây là phản ánh đúng năng lực yếu kém của các nhà thầu, hay có vấn đề từ chất lượng của hồ sơ mời thầu? Hồ sơ mời thầu có yêu cầu phức tạp, không rõ ràng hoặc mang tính định hướng, gây khó cho nhà thầu hay không? Chủ đầu tư và bên mời thầu cần đảm bảo các tiêu chí đưa ra là phù hợp, đo lường được và không nhằm hạn chế sự tham gia của các nhà thầu có năng lực”.
Cùng quan điểm, chuyên gia đấu thầu Phạm Giang cho rằng, trách nhiệm đầu tiên thuộc về nhà thầu trong việc chuẩn bị một bộ hồ sơ dự thầu chỉn chu, đầy đủ. “Không thể đổ lỗi cho ai khi nhà thầu nộp hồ sơ thiếu sót. Tuy nhiên, khi một gói thầu có tỷ lệ nhà thầu bị loại ở vòng kỹ thuật cao bất thường, chủ đầu tư cần xem xét lại toàn bộ quy trình. Vai trò của đơn vị tư vấn mời thầu là rất quan trọng. Họ phải xây dựng một bộ hồ sơ mời thầu chuẩn mực, rõ ràng, giúp chủ đầu tư chọn được nhà thầu tốt nhất, chứ không phải là loại được nhiều nhà thầu nhất. Sự minh bạch trong đấu thầu không chỉ nằm ở kết quả cuối cùng, mà còn ở cả quá trình”, ông Giang nhấn mạnh.
Chân dung nhà thầu trúng thầu và 'mối duyên' với bên mời thầu
Theo dữ liệu, Công ty TNHH Thạnh Hưng Thành là một doanh nghiệp có lịch sử hoạt động đấu thầu khá sôi nổi. Doanh nghiệp này đã tham gia 14 gói thầu, trúng 8 gói với tổng giá trị hơn 19,1 tỷ đồng.
Được thành lập vào tháng 5/2018 , Thạnh Hưng Thành là một doanh nghiệp nhỏ với khoảng 20 nhân viên. Tuy nhiên, theo cơ sở dữ liệu Năng lực hoạt động xây dựng quốc gia, công ty này có hồ sơ năng lực được Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Long An cũ cấp chứng chỉ với các lĩnh vực chuyên môn chính bao gồm: Thi công xây dựng công trình Giao thông, Hạ tầng kỹ thuật và Thủy lợi. Đây là những năng lực hoàn toàn phù hợp với tính chất của gói thầu vừa trúng tại xã Bình Đức.
Điểm đặc biệt nhất trong hồ sơ năng lực của Thạnh Hưng Thành chính là “mối duyên” với bên mời thầu TVXD Minh Long. Dữ liệu cho thấy, Thạnh Hưng Thành đã tham gia tới 6 gói thầu do TVXD Minh Long mời. Kết quả, Thạnh Hưng Thành đã trúng 3 gói, trượt 2 gói và 1 gói chưa có kết quả. Gần một nửa số gói thầu mà doanh nghiệp này tham gia và gần một nửa số gói đã trúng đều có dấu ấn của TVXD Minh Long.
Mối quan hệ này cho thấy sự quen thuộc, song cũng làm dấy lên băn khoăn về tính khách quan và cạnh tranh thực sự, nhất là khi các đối thủ khác liên tục "rụng" vì những lý do không đáng có.
Để thị trường đấu thầu thực sự cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả, cần có sự nỗ lực từ cả hai phía. Các nhà thầu cần nâng cao tính chuyên nghiệp trong việc xây dựng hồ sơ dự thầu. Quan trọng hơn, các chủ đầu tư và đơn vị tư vấn phải đề cao trách nhiệm, đảm bảo quy trình và hồ sơ mời thầu được xây dựng một cách khoa học, khách quan, tạo ra một sân chơi bình đẳng cho tất cả doanh nghiệp có năng lực. Đó là con đường duy nhất để đảm bảo mỗi đồng vốn ngân sách được sử dụng một cách hiệu quả nhất.
